Sprookjes, waarvan er vele de schoonheid van vrouwen associëren met goedheid, fungeren als scripts die specifieke boodschappen doorgeven over vrouwenlichamen en aantrekkelijkheid.
Er was eens een mooie prinses die waarschijnlijk een van de hoofdpersonen was van verhalen gericht op jonge kinderen. Lori Baker-Sperry, hoogleraar Vrouwenstudies en Liz Grauerholz, hoogleraar sociologie, onderzocht de prevalentie van wat zij ‘het vrouwelijke schoonheidsideaal’ noemen in sprookjes.
“Kindersprookjes, die zaken als passiviteit en schoonheid van vrouwen benadrukken, zijn inderdaad genderscripts en dienen om het dominante gendersysteem te legitimeren en te ondersteunen”, leggen ze uit.
Ze analyseerden verhalen uit een Engelstalige vertaling uit 1992 van The Complete Fairy Tales of the Brothers Grimm , die is gebaseerd op de zevende editie van Children and Household Tales (1857). De collectie omvat 250 verhalen, maar Baker-Sperry en Grauerholz hielden geen rekening met sprookjes zonder menselijke karakters, noch met sprookjes die in de jaren 1800 niet in het Engels beschikbaar waren.
Bijgevolg zijn slechts 168 sprookjes vertegenwoordigd in hun dataset. Ze omkaderden hun literatuuroverzicht met een paar gerichte vragen, zoals “Is er een duidelijk verband tussen schoonheid en goedheid?” en “Zijn er gevallen waarin gevaar of schade wordt geassocieerd met schoonheid of wenselijkheid?”
Ongeveer 31 procent van de sprookjes associeert schoonheid met goedheid, terwijl 17 procent kwaad associeert met lelijkheid.
Vierennegentig procent van de sprookjes bevat beschrijvingen van menselijke karakters, zowel vrouwelijke als mannelijke, met een gemiddeld aantal vermeldingen per verhaal van 13,6. “Er is geen substantieel verschil tussen mannen en vrouwen in het aantal keren dat fysieke verschijning wordt genoemd (het gemiddelde aantal keren dat fysieke verschijning wordt genoemd met betrekking tot mannen is 6,0 en voor vrouwen is 7,6),” merken ze op, “maar er is een opmerkelijke verschil in referentiebereik voor mannen en vrouwen. Het aantal verwijzingen naar het uiterlijk van mannen varieert van 0 tot 35 per verhaal, terwijl dat voor vrouwen 0 tot 114 is.”
Door dieper in te gaan op de vermeldingen van schoonheid/knapheid naar geslacht en leeftijd, bleek dat “de schoonheid van vrouwen meer wordt benadrukt dan de aantrekkelijkheid van mannen, en dat schoonheid een dominantere rol speelt voor jongere vrouwen dan voor oudere.” Ze vonden “ongeveer vijf keer meer verwijzingen naar de schoonheid van vrouwen per verhaal dan de knapheid van mannen (het gemiddelde aantal verwijzingen naar vrouwen is 1,25 en 0,21 voor verwijzingen naar de knapheid van mannen).”
Wat hun eerste onderzoeksvragen betreft, vonden Baker-Sperry en Grauerholz “een duidelijk verband tussen schoonheid en goedheid, meestal in verwijzingen naar jongere vrouwen, en tussen lelijkheid en kwaad.” Ongeveer 31 procent van de sprookjes associeert schoonheid met goedheid, terwijl 17 procent kwaad associeert met lelijkheid.
Een voorbeeld van dit verband is te lezen in het verhaal Moeder Holle , dat begint met: “Een weduwe had twee dochters, de ene die mooi en ijverig was, de andere lelijk en lui.” Naarmate het verhaal zich afspeelt, wordt schoonheid beloond met geluk, wordt gebrek aan schoonheid bestraft.
Hoewel sprookjes misschien de normen van gendergerelateerde schoonheid hooghouden, erkennen Baker-Sperry en Grauerholz dat ze “niet kunnen bepalen in hoeverre berichten over vrouwelijke schoonheid in sprookjes in feite zijn geïnternaliseerd of door wie.” En hoewel dit niet de norm is, kunnen films zoals Shrek , waarin de hoofdpersoon, Fiona, wordt getransformeerd in een boeman in plaats van een ‘mooi meisje’, worden gezien als een uitdaging voor traditionele constructies van schoonheid en goedheid.
“Dergelijke hervertellingen van sprookjes zijn echter zeldzaam, en het cumulatieve effect van de meer traditionele verhalen, in combinatie met het unidirectionele karakter van de media, maakt zo’n agentschap moeilijk”, concluderen ze.
Zie ook
Gielen, G. (2003) Onaantrekkelijk. Garant uitgevers
Gielen, G. (2006) Mooie heksen en lelijke feeën. Garant uitgevers.
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
