In Nederland komt een nieuwe wet die meer expliciet onderlinge toestemming voor seks vereist. Wordt die toestemming niet gegeven, dan is er sneller sprake van verkrachting. Maar er is vanuit Amnesty International Nederland veel kritiek op de wet.
Aanleiding voor het onderzoek was eind juni 2020 het wetsvoorstel van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid. Volgens de huidige wet is er pas sprake van verkrachting als geweld of dwang bewezen kan worden. In veel gevallen is verzet niet mogelijk, omdat het slachtoffer van angst bevriest (‘freezing’) of is gedrogeerd. Minister Grapperhaus wil daarom een nieuw delict introduceren: seks tegen de wil. Hierop zou de helft van de strafmaat van verkrachting komen te staan. Volgens Amnesty moet seks zonder instemming niet alleen strafbaar zijn, maar ook als verkrachting worden erkend. Dit staat niet alleen in internationale mensenrechtenverdragen, maar is ook belangrijk voor de erkenning van slachtoffers.
Seks tegen de wil: waarom is dat ook in de nieuwe wet geen verkrachting?
Een nieuwe wet gaat seks tegen de wil strafbaar maken. Dat zal het bewijs niet vergemakkelijken, maar geeft slachtoffers hopelijk wel de broodnodige erkenning. ‘Je wordt gebrainwasht door jezelf.’ zegt AI
Ongeveer 15 procent van de vrouwen en 3 procent van de mannen in Nederland zegt ‘tegen de wil vaginaal, oraal of anaal gepenetreerd’ te zijn, zo blijkt uit cijfers van kenniscentrum seksualiteit Rutgers uit 2019. Die cijfers schieten omhoog als ook ongewenst zoenen, aanraken of andere vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag worden meegerekend: 53 procent van de vrouwen en 19 procent van de mannen tussen de 18 en 80 jaar. Op 18-jarige leeftijd heeft ongeveer een derde dit al meegemaakt.
Uit cijfers van Rutgers blijkt dat iets meer dan een op de drie mannen en een op de vier vrouwen die seksueel geweld hebben meegemaakt, dit nooit aan iemand hebben verteld. Daarnaast doet maar 11 procent van de vrouwen aangifte van seksueel geweld. Bij mannen is dat 4 procent. Of de nieuwe wet slachtoffers zal aansporen om sneller te praten, is de vraag.
Tot nu toe was verkrachting alleen strafbaar als er sprake was van (dreiging met) dwang of geweld. Het is vaak moeilijk te bewijzen, omdat een slachtoffer blauwe plekken moet kunnen laten zien of moet aantonen dat zij of hij zich verzet heeft. Een nieuwe wet gaat daar mogelijk verandering in brengen.
Volgens het laatste voorstel van de minister (eind juni 2020) wordt de bestaande wet over verkrachting niet aangepast. Wel komt er een nieuw delict bij: seks tegen de wil. Dat betekent dat een seksuele handeling strafbaar wordt als de vermoedelijke pleger zich opdrong terwijl die had kunnen weten dat de seks tegen de wil van de ander was.
Critici betwijfelen of de nieuwe wet het gewenste effect zal hebben. ‘Het lijkt erop dat de minister alleen een nieuw delict – seks tegen de wil – met een lagere strafmaat wil creëren’, zegt Martine Goeman van Amnesty International. ‘Het risico is dat verkrachters straks vervolgd kunnen worden voor seks tegen de wil in plaats van verkrachting, en een lagere straf kunnen krijgen.’
Amnesty International haalt onderzoek aan. Verdedigt een slachtoffer zich niet uitdrukkelijk tegen seks of zegt het niet duidelijk nee, dan kan dat een verzachtende omstandigheid zijn voor een verkrachting. Zo denkt één op vijf jonge mannen tussen 16 en 35 jaar erover, blijkt uit een bevraging van Amnesty International Nederland. Ja, soms is er een grijze zone, geven ook Vlaamse experts toe. Maar net daarom is het belangrijk te checken of iemand wel zin heeft. “Zelfs tijdens de seks kan je dat vragen zonder sfeer te breken.”
‘Een vijfde van de jonge mannen onder de 30 vindt dat je geen seks meer mag weigeren als je eenmaal toestemming hebt gegeven. En bijna een zesde vindt dat een vrouw in sexy kleding er zelf om vraagt aangerand of verkracht te worden.’
Het goede nieuws eerst: over het algemeen vindt ruim acht op tien Nederlanders dat er nooit verzachtende redenen voor verkrachting zijn. Maar wat verontrust, is dat jonge mannen vaker een verzachtende omstandigheid zien dan oudere mannen of vrouwen. Volgende cijfers komen uit representatief onderzoek in opdracht van Amnesty International Nederland, bij 2.127 deelnemers: als een slachtoffer zich niet uitdrukkelijk verdedigt of nee zegt, vindt 19 procent van de 16- en 17-jarige jongens dat het in een verkrachtingszaak kan meespelen als verzachtende omstandigheid. Bij mannen van 18 tot 35 jaar is dat 22 procent (tegenover 6 tot 8 procent bij vrouwen). Is het slachtoffer dronken of onder invloed van drugs, dan vindt 9 procent van die jonge mannen dat een verzachtende reden.
Het onderzoek
I&O Research deed in opdracht van Amnesty International onderzoek naar hoe Nederlanders aankijken tegen verkrachting en wetgeving hierover. Eén op de vijf vrouwen geeft aan ooit te hebben meegemaakt dat iemand haar lichaam ongewenst binnendrong. 3 procent van de mannen geeft aan dit te hebben meegemaakt. Driekwart van de ondervraagden vindt dat penetratie zonder instemming verkrachting is, ook al is dwang of geweld niet aan te tonen. Bijvoorbeeld als het slachtoffer van angst ‘bevroor’ of onder invloed was.
Om te peilen hoe Nederlanders aankijken tegen verkrachting en het wettelijk kader daarvan, liet Amnesty een onderzoek uitvoeren door I&O Research. Het onderzoeksbureau voerde een landelijk representatief onderzoek uit onder 2.127 Nederlanders van 16 jaar en ouder. Zij kregen vragen over hun eigen ervaringen en hun kennis en houding omtrent seks en verkrachting. Bij het opstellen van de vragenlijst waren prof. dr Ellen Laan (hoofd afdeling seksuologie en psychosomatische gynaecologie Amsterdam UMC) en dr. Hanneke de Graaf (Programmamanager Kennisontwikkeling en onderzoeker Rutgers) als onafhankelijke experts betrokken.
De belangrijkste uitkomsten:
19 procent van de vrouwelijke respondenten geeft aan ooit te hebben meegemaakt dat iemand haar lichaam zonder instemming binnendrong. Daarvan vindt 67 procent dat dit verkrachting was. Voor mannen is dit 3 procent, 66 procent daarvan beschouwt dit als verkrachting.
Meer dan de helft van de vrouwen (53 procent) heeft hier niet met anderen over gesproken. Meer dan de helft van de mensen die het wel vertelden werden niet serieus genomen of niet goed begrepen.
Een ruime meerderheid (76 procent) vindt dat seks zonder wederzijdse instemming waarbij geen dwang of geweld wordt gebruikt ook verkrachting is.
Bijna iedereen (88-90 procent) vindt dat er ook sprake is van verkrachting als het slachtoffer bevroor of onder invloed was.
De meeste mensen (84 procent) vinden dat er geen verzachtende omstandigheden zijn voor verkrachting. Toch geeft 11 procent van de mannen aan dat het een verzachtende omstandigheid is als het slachtoffer zich niet uitdrukkelijk verdedigt of niet duidelijk nee zegt. Onder mannen tussen de 16 en 35 jaar vindt zelfs 1 op de 5 dat. Enkelen (5 procent) vinden het hebben van een relatie een verzachtende omstandigheid.
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
