Wanneer iemand de dood meemaakt van iemand uit zijn omgeving, kan het lastig zijn om
Photo by Milada Vigerova
te weten wat je moet doen of zeggen.
Een nieuw artikel over sympathie onderscheidt dit als een op de ander gerichte emotie van empathie, die op zichzelf gericht is.
Het combineren van sympathie met empathie kan u de meest effectieve manier bieden om troost te bieden.
Als je een naast familielid, vriend of romantische partner hebt verloren, weet je hoe pijnlijk die eerste dagen, weken en misschien wel jaren kunnen zijn. In de onmiddellijke nasleep kunt u verschillende vormen van condoleance ontvangen. Degenen die hun medeleven betuigen, kunnen zich echter onzeker voelen over wat de beste manier is om hun medeleven te betuigen op een manier die echt geruststellend zal zijn.
Deconstructie van de emotie van sympathie
Volgens een nieuw artikel van Elodie Malbois van de Universiteit van Genève (2023) is sympathie “een gevoel voor een ander” (p. 86). In tegenstelling tot de op zichzelf gerichte emotie van empathie, die een gevoel ‘met’ een ander is, is sympathie een ‘op de ander’ gerichte emotie. Op jezelf gerichte emoties hebben betrekking op hoe jij je op dat moment voelt, niet op wat er bij iemand anders aan de hand is. Een sterfgeval kan ertoe leiden dat u zich tijdelijk verdrietig voelt, alleen maar omdat het een trieste situatie is. Bij de op de ander gerichte emotie van sympathie speelt je eigen verdriet geen rol. Malbois citeert eerdere auteurs en merkt verder op dat sympathie ‘wordt opgewekt door en congruent is met het waargenomen welzijn van iemand anders’. In tegenstelling tot leedvermaak, waarbij je vreugde of op zijn minst vrolijkheid voelt als iemand anders een verlies lijdt, beperkt sympathie zich tot negatieve emoties.
Als het gevoel van sympathie eenmaal is opgewekt, rijst de vraag hoe je dat laat zien. Eén manier is om hulp te bieden, zoals het troosten van de persoon die het verlies heeft meegemaakt en misschien zelfs helpen in het hele huis of het brengen van een lasagne. Veel culturele tradities draaien rond deze vorm van zorg voor het ‘waargenomen welzijn’ van de nabestaanden, wat erop wijst dat op zijn minst een deel van de motivatie voor het verlenen van hulp plaatsvindt in de context van normatieve verwachtingen.
Sympathie versus empathie
Het is één ding om sympathie te begrijpen als zorg voor het welzijn van iemand anders, maar iets heel anders om erachter te komen hoe je deze emotie het beste op hen kunt overbrengen. Deze concrete hulpgebaren zijn zeker één manier, maar ze raken niet de kern van de emotionele ervaring van de ander. Natuurlijk zullen ze het op prijs stellen als je een maaltijd klaarmaakt, zodat ze zich over één ding minder zorgen hoeven te maken. Maar wat kunt u doen om hun pijn op dit emotionele niveau te verzachten?
Als u terugdenkt aan uw eigen verliezen in uw leven, wat vond u dan het meest geruststellend? Mensen zullen hun condoleances vaak op een generieke manier betuigen, zoals: ‘Sorry voor je verlies.’ U vraagt zich misschien af of ze oprecht zijn, vooral als de persoon iemand is die u niet goed kent, zoals de medewerker van de klantenservice die u helpt beslissen welke bloemen u voor de begrafenis wilt bestellen. Toch zou je dit beter kunnen vinden dan dat ze helemaal niets zeiden.
Als iemand uit uw omgeving op deze formele en enigszins afstandelijke manier zijn medeleven betuigt, zal het effect op u wellicht niet helemaal hetzelfde zijn. Je verwacht van de mensen die jou goed kennen, en die misschien de overledene hebben gekend, dat ze hun medeleven tonen op een manier die uniek is voor jouw situatie. De enige voorwaarde hier is dat als deze standaardboodschap gepaard gaat met een knuffel of zelfs tranen, je troost kunt putten uit hun gebaren in plaats van uit hun woorden op zich.
Terugkerend naar de definitie van sympathie als een op de ander gerichte emotie, zou het mogelijk kunnen zijn om vanuit dit idee inzicht te krijgen in een ander kenmerk van goed geuite condoleances. Door uw emotionele ervaring te distantiëren van die van de nabestaanden, betekent dit dat wat u ook zegt of doet, van ‘buiten’ uzelf komt. In plaats daarvan zal de troost die je biedt veel effectiever zijn als je jezelf empathisch diezelfde emotie van verlies laat voelen.
Malbois definieert empathie als ‘voelen wat een ander voelt’, en hoewel je nooit echt zult weten wat die emoties zijn, zul je door te proberen in te spelen op hun gevoelens een beter idee krijgen van wat ze doormaken. Empathie alleen, zo merkt ze op, leidt misschien niet tot actie, maar kan wel een voorbode zijn van sympathie, doordat je kennis kunt vergaren over de innerlijke gevoelens van die ander. In haar woorden: “Empathie speelt dan een epistemische rol in plaats van een motiverende rol” (p. 92).
Omdat de gevoelens die verlies teweegbrengt zo overweldigend kunnen zijn, bestaat het risico dat empathie ertoe leidt dat u probeert zo ver mogelijk weg te rennen van de nabestaanden. Vanuit het perspectief van de rouwende persoon kan het feit dat je bereid bent die aanval van negatieve emoties onder ogen te zien, echter misschien troost bieden.
Uw medeleven het meest effectief communiceren
Oprechte uitingen van bezorgdheid voor de persoon die een verlies lijdt, combineren dus empathie en sympathie. Wat minder duidelijk blijft, is de route die je moet volgen om tot empathie te komen. Zoals de auteur uit U. Genève suggereert, probeer je uit empathie altijd het perspectief van iemand anders vanuit je eigen gezichtspunt te begrijpen. Als nabestaande voel je misschien niet echt de emotie waarvan de persoon die je troost, aanneemt dat die aanwezig is. Het is aan de trooster om te proberen dat gedeelde perspectief te verwerven, en de beste manier om dat perspectief te verwerven is door te luisteren.
Sympathie kan ook bestaan als een gevoel voor de andere mensen die een verlies delen. Familieleden, vrienden en partners hadden elk hun eigen specifieke relatie met de overledene. In dit wederzijdse rouwproces worstelt ieder individu niet alleen met het verlies, maar probeert hij elkaar ook troost te bieden. Hoe sterker de banden tussen de nabestaanden, hoe sterker het empathische begrip.
Zoals het Malbois-artikel duidelijk maakt, zijn sympathie en het daaruit voortvloeiende empathie emoties die gebaseerd zijn op sociale banden. Wanneer u eraan denkt iemand uit uw omgeving te verliezen, kan het op zichzelf geruststellend zijn om te weten dat anderen er zullen zijn om u te steunen. Zelfs als ze een beetje struikelen in hun uiting van medeleven, hoe meer hun woorden gebaseerd zijn op een poging om te begrijpen hoe je je voelt, des te minder het je kan schelen welke woorden ze precies gebruiken.
De laatste vraag die overblijft is of u uw medeleven schriftelijk of persoonlijk betuigt. Afstand kan mensen ervan weerhouden om op een face-to-face manier troost te bieden. Maar of het nu om een kaart, tekst of brief gaat, het simpele feit dat iemand de tijd neemt om dat te doen, kan het enige zijn dat telt. Als u deze gedachten en gevoelens op papier zet, hoeft u zich geen zorgen te maken dat u poëtisch overkomt; wees gewoon oprecht. Nog belangrijker is het respecteren van de wensen van de nabestaanden door de bloemen achterwege te laten en te doneren aan een goed doel, als ze daar om hebben gevraagd.
Kortom: verlies hoort bij het leven, en dat geldt ook voor het betuigen van condoleances aan degenen die dit proces doormaken. Terwijl je dat doet, zal het opnemen van zowel de ‘zelf’- als de ‘andere’-emoties het grootste comfort bieden.
Malbois, E. (2023). What is sympathy? Understanding the structure of other-oriented emotions. Emotion Review, 15(1), 85–95. Doi:10.1177/17540739221140404
Bronnen
Susan Krauss Whitbourne, Ph.D., is a Professor Emerita of Psychological and Brain Sciences at the University of Massachusetts Amherst. Her latest book is The Search for Fulfillment.
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
