Verhalen rond seks en erotiek in de Griekse en Romeinse mythologie
SEKS- EN RELATIEONDERZOEK

De geboorte van Venus , Nicolas Poussin , 1635 of 1636, Philadelphia Museum of Art
De Griekse mythologie staat bol van de verhalen over transformatie of metamorfose in het Grieks die te maken hebben met erotiek en seksualiteit. Van Zeus die de vorm aanneemt van een gouden regen om Danae te verleiden tot Circe die Odysseus’ metgezellen transformeert in varkens, de personages uit de Griekse mythologie testen voortdurend de barrière tussen mensen, goden en de natuur.
Verkrachting is een essentieel element in verschillende belangrijke Grieks-Romeinse mythische verhalen, omdat het vaak leidt tot de oprichting van een nieuwe godheid, held of instelling. Verkrachting kan echter ook voorkomen in verhalen die dit niet strikt nodig hebben voor de vertelvolgorde. Dit suggereert dat er een reden is voor de opname van de verkrachting, en een motief om zowel goden als stervelingen te associëren met deze vorm van geweld. Mythische verhalen over verkrachting construeren de identiteit van goden en mensen als overwinnaars, krachtig en mannelijk. De talrijke en paradoxale toespelingen op een inherente kwetsbaarheid die alle sterfelijke en goddelijke verkrachters gemeen hebben wijzen op de brandende pijlen van Cupido. Deze universele kwetsbaarheid drijft de verkrachter in het verhaal niet alleen aan tot het plegen van seksueel geweld, maar dient ook gedeeltelijk om zijn misdaden te vergeven.
Er zijn talloze manieren waarop verkrachting productief kan zijn voor het mythische verhaal. In praktische termen leidt de seksuele daad vaak tot zwangerschap en geboorte, vooral als een ouder goddelijk is, zoals in het geval van Callisto, die door Juno werd vervloekt omdat hij een zoon van Jupiter had gebaard. Ook bij de Romeinse verhalen zijn er verkrachtingen die blijkbaar noodzakelijk zijn om nieuw leven te kunnen construeren.
Er zijn parallellen tussen de verhalen van nu en toen. Anders dan in het echte leven zijn de verkrachtingsslachtoffers in zowel de klassieke mythologie als de moderne fictieve voorstellingen bijna nooit lelijke meisjes. Dat is inderdaad geen toeval. Wat is er schilderachtig aan het verkrachten van kinderen of oudere vrouwen? De fantasieën van mooie meisjes lijken zo dicht bij de oppervlakte, zowel in de hervertelling van oude mythologie als in moderne media. En in beide gevallen dragen ze bij aan de verontschuldiging van verkrachting.
In dit verband moet men er op wijzen dat het woord ‘verkrachting’ een oudere betekenis heeft. Vroeger betekende het “ontvoering”, “wegnemen” of “wegdragen”, soms met geweld.
De oorsprong van het werkwoord “verkrachten” is waarschijnlijk een bewerking van het Latijnse rapĕre, dat “met geweld grijpen of nemen” betekent. Het woord ‘verkrachting’ wordt in deze betekenis gebruikt in uitdrukkingen als The Rape of the Sabine Women of “de verkrachting van Europa”.
Mensen in de oudheid hadden een meer accepterende kijk op seksualiteit in zijn verschillende vormen en manifestaties. De held was degene die altijd kon verleiden en “het meisje krijgen”. Dit kenmerk wordt veel meer geïllustreerd of uitvergroot in het geval van de koning der goden of de oppergod. Vrouwen waren meestal tevreden met het feit dat een krachtige, aantrekkelijke held of godheid hen beschermde en steunde.
Het is bekend dat de godheid die door de Grieken Zeus werd genoemd, veel minnaressen had en relaties had met veel vrouwen. Zijn vrouw Hera stond echter ook bekend als de koningin van de goden. Ze was soms jaloers, maar Zeus behandelde haar goed en wist dat ze de belangrijkste vrouw voor hem was. Bovendien werden de kinderen die Zeus kreeg als gevolg van zijn vele relaties (Hercules, Apollo, Perseus, Hermes,…) beschouwd als goden, demogoden, helden en weldoeners.
Als voorbeeld, een versie of interpretatie van het verhaal van Perseus stelt dat Zeus naar Danaë . kwam(de moeder van Perseus) om haar te helpen nadat haar vader haar had opgesloten. Zeus maakte haar zwanger met Perseus, die een grote held en een moordenaar van monsters werd.
Het spreekt ook tot de verschillende normen voor vrouwen en mannen in het oude Griekse huwelijk (en inderdaad gedurende het grootste deel van de geschiedenis), waar van vrouwen werd verwacht dat ze volledig trouw waren en mannen … niet. Uiteraard heeft dit grotendeels te maken met vrouwenhaat, maar de praktische redenering hierachter was dat een man er nooit zeker van kon zijn dat een kind van hem was, tenzij hij volledig overtuigd was van de loyaliteit van zijn vrouw.
Ganymedes

De ontvoering van Ganymedes , Rembrandt van Rijn , 1635, Staatliche Kunstsammlungen Dresden
Volgens de Griekse mythologie was Ganymedes de zeer knappe zoon van Tros, de koning van Troje. De oppergod Zeus was dusdanig gecharmeerd van de jongen dat hij hem vermomd als adelaar ontvoerde naar de berg Olympus. Daar werd Ganymedes vervolgens aangesteld als wijnschenker van de goden.
Het verhaal van Ganymedes komt typisch ter sprake in elk gesprek over pedofilie in het oude Griekenland .Volgens de mythe werd Ganymedes geboren in Troje. Als jonge adolescent van uitzonderlijke schoonheid trok hij de aandacht van de goden, en meer specifiek Zeus . De laatste veranderde zichzelf vervolgens in een adelaar en ontvoerde Ganymedes en bracht hem naar Olympus.Daar diende de jonge man als schenker van de goden. Zeus zorgde ervoor dat Ganymedes onsterfelijk en eeuwig jong zou blijven.
Na de ontvoering van de jongeling zou Zeus de koning als vergoeding een aantal onsterfelijke paarden hebben geschonken. Versies van het verhaal vanaf de vijfde eeuw voor Christus hebben soms een homo-erotisch element, waarbij de ontvoerder zich dus ook lijfelijke tot de jongen aangetrokken voelde. De ontvoering van Ganymedes werd rond die tijd ook vaak afgebeeld op Attische vazen. In later eeuwen was het verhaal ook een dankbaar onderwerp voor kunstenaars. Ook meesters als Rubens en Rembrandt van Rijn lieten zich inspireren.
In Vergilius beschouwde Hera, de vrouw van Zeus, Ganymedes als een tegenstander die erotische relaties met Zeus heeft.
Begin zeventiende eeuw vernoemde natuurkundige Galileo Galileï de grootste maan van Jupiter naar Ganymedes.
Leda en de zwaan

Leda en de zwaan, Michelangelo Buonarroti (naar) , na 1530, The National Gallery
Leda was de dochter van de Aetolische koning Thestius. De dag dat ze trouwde met haar man Tyndareus was ook de dag dat ze toevallig de aandacht trok van wie anders dan Zeus.De vader van de goden nam toen de vorm van een zwaan aan en verleidde Leda. Daarna bracht Leda de nacht door met Tyndareus. Het resultaat van dit vreemde verhaal was nog vreemder. Leda baarde twee eieren waaruit Helena van Troje , Clytaemnestra en Castor en Pollux voortkwamen. De oude bronnen zijn het oneens over wie het kind van Zeus was en wie van Tyndareus.
Europa en de stier

De verkrachting van Europa , Titiaan , 1562, Isabella Steward Gardner Museum.
Het mythische verhaal over de ontvoering van de Fenicische prinses Europa wordt door Ovidius beschreven in zijn Metamorphoses. De oppergod Zeus speelt een hoofdrol in het verhaal.
Het verhaal van Europa’s ontvoering is weer een ander verhaal van Zeus, die zichzelf transformeert in een dier om een sterfelijke vrouw te verleiden. In dit geval nam de god de vorm van een stier aan.
Europa was een afstammeling van de nimf Io uit Fenicië. Zeus was berucht om zijn seksuele uitspattingen waardoor hij ook geregeld overhoop lag met zijn jaloerse echtgenote, de godin Hera. Op een dag ziet Zeus prinses Europa met een paar vriendinnen bloemen plukken op het strand in de buurt van Sidon. De god wordt getroffen door de lieflijke aanblik van de meisjes. De schoonheid van de prinses kan hij niet weerstaan.
In de buurt van de meisjes staat een kudde koeien te grazen. Het zijn de beste dieren die de vader van prinses Europa bezit. Zeus neemt de gedaante aan van een stier en voegt zich onder de dieren. Als de prinses de onbekende stier ziet, wordt ze nieuwsgierig. Zo’n mooie, grote en sterke stier heeft ze nog nooit gezien. Ondanks zijn krachtige uiterlijke lijkt het dier bovendien erg lief en zachtaardig. Prinses Europa en haar vriendinnen spelen een tijdje met de stier en versieren het dier met bloemen. De meisjes gaan zo in hun spel op dat prinses Europa opeens besluit op de stier te klimmen.
Ze zit nog niet op de brede schouders van het dier of deze stormt het strand af. De stier zet het vervolgens op een zwemmen en aangezien prinses Europa niet kan zwemmen, zit er voor haar niets anders op dan zich stevig aan de woeste stier vast te klampen.

Bron https://historiek.net/wp-content/uploads-phistor1/2016/02/Europa-en-de-stier-op-een-oud-Duits-bankbiljet-1024×498.jpg.webp
Zeus liet de kans niet voorbij gaan en ontvoerde de vrouw naar het eiland Kreta.
Als de stier op Kreta aankomt, onthult Zeus zijn identiteit. De prinses kan de avances van de god niet weerstaan en de twee hebben gemeenschap. Europa baart hierna drie kinderen: Minos, Rhadamantus en Sarpedon (volgens de Ilias is laatstgenoemde de zoon van Laodamia en Zeus).
In Fenicië is men zeer bedroefd over het verdwijnen van de geliefde prinses. Haar broer Kadmos besluit naar haar op zoek te gaan. Hij zwerft de hele wereld over, maar kan zijn zuster nergens vinden. Omdat hij niet naar huis wil terugkeren om zijn vader te vertellen dat diens dochter spoorloos is, sticht Kadmos een nieuwe stad: Thebe.
Europa trouwt later met Asterion, koning van Kreta, die haar zonen adopteert en opvoedt.
Europa en de stier is een geliefd thema in de schilderkunst. Een van de bekendste verbeeldingen van het mythische verhaal komt van de hand van Peter Paul Rubens
Deze mythologische episode stond in de oudheid bekend als de verkrachting of ontvoering van Europa.
Europa gaf haar naam aan het hele continent dat nu bekend staat als Europa.
Danae en de gouden regen

Danae ontvangt de Gouden Regen, Tizian , 1560-5, Prado
Het verhaal van Danae impliceert het meest bekende personage uit de Griekse mythologie, de koning van de Olympische goden, Zeus. Tot nu toe hebben we Zeus de vorm zien aannemen van een adelaar, een zwaan en een stier. Uit liefde voor de mooie Danae, moeder van Perseus, ging Zeus echter nog een stap verder. Het claimen van Danae, de onsterfelijke god, werd een regen van goud.
Het verhaal is het volgende. Danae was de dochter van Acrisius, de koning van Argos. Acrisius had een profetie ontvangen waarin stond dat de zoon van zijn dochter hem zou doden. Om er zeker van te zijn dat de profetie niet zou uitkomen, liet Acrisius Danae opsluiten in een bronzen kamer die speciaal voor haar was gemaakt onder het koninklijk paleis. En dit plan zou hebben gewerkt als het niet voor het spel van de goden was geweest. Kort verhaal kort, Zeus nam de vorm aan van gouden regen en sloop door het dak van Danae’s kamer. Uiteindelijk baarde Danae Perseus en Acrisius begreep dat weerstand bieden aan je lot zinloos is.
Het standbeeld van Pygmalion

Pygmalion Bidt Venus om zijn standbeeld te animeren , Jean-Baptiste Baron Regnault , 1786, Versailles, via het Franse Ministerie van Cultuur.
Pygmalion was een beeldhouwer die gefrustreerd was geraakt door de immoraliteit van bepaalde vrouwen. Nadat hij had besloten zich te onthouden van vrouwelijk gezelschap, deed hij zijn uiterste best om de perfecte sculptuur van een vrouw te creëren.
Pygmalion creëerde uiteindelijk het mooiste beeld van een vrouw. Het was zo perfect dat hij er geobsedeerd door raakte. Voordat hij het wist, was Pygmalion verliefd op het beeld en begon het zijn vrouw te noemen.Tijdens een festival van Aphrodite , de godin van de liefde, smeekte Pygmalion de godin om hem een vrouw te geven zoals zijn standbeeld, en de godin luisterde. Toen de beeldhouwer thuiskwam, ontdekte hij dat zijn beeld steeds levendiger werd naarmate hij haar meer aanraakte. Uiteindelijk werd de wens van Pygmalion ingewilligd en trouwde Aphrodite zelf met Pygmalion en het standbeeld dat nu een echte vrouw was.
Daphne

Daphne en Apollo , Gian Lorenzo Bernini , 1622-5, Galleria Borghese
Er was eens een belediging van Apollo, de god van de muziek, Eros, de god van de liefde. Eros ontwierp toen de perfecte wraak. Met behulp van zijn krachten zorgde hij ervoor dat Apollo zich sterk aangetrokken voelde tot de riviernimf Daphne. Hij zorgde er echter ook voor dat Daphne krachtig zou worden afgeslagen door Apollo.
De god kon zijn emoties niet beheersen en ging op jacht naar Daphne, die ook een eed had afgelegd om voor het leven maagd te blijven. Terwijl Apollo op Daphne jaagde, kon de nimf zien dat de god haar inhaalde. Op het laatste moment, en toen Apollo haar greep, schreeuwde ze om de hulp van haar vader, de riviergod Peneus. Peneus transformeerde Daphne vervolgens in een laurierboom (letterlijk een “daphneboom” in het Grieks).
Apollo vergat zijn liefde voor Daphne nooit en zorgde voor de boom en zorgde ervoor dat de bladeren altijd groen zouden blijven.
Narcissus: het meest narcistische karakter van de Griekse mythologie

Echo en Narcissus , John William Waterhouse , 1903, Walker Art Gallery
Narcissus was een extreem jonge man wiens schoonheid de aandacht trok van een nimf genaamd Echo. Toen ze haar liefde openbaarde, wees Narcissus haar af en vroeg haar hem met rust te laten. Met een gebroken hart ging Echo weg en begon alleen rond te dwalen. Haar verdriet was zo groot dat haar lichaam in de lucht verdween. Het enige dat overbleef was haar stem, die nog steeds te horen is in de bossen en de bergen.
Het trieste einde van Echo maakte de wraakgodin, Nemesis, woedend, die besloot Narcissus te straffen. Op een dag lokte Nemesis de jonge man om water te drinken uit een zwembad met kalm spiegelachtig water. Narcissus zag zijn spiegelbeeld in het water en werd verliefd op zijn spiegelbeeld.
Volgens de dichter Ovidius was Narcissus tijdens een van deze jachtpartijen alleen en hoorde hij iets ritselen in het bos. Toen hij hardop vroeg wie daar was kon Echo alleen maar antwoorden door hem na te praten. “Wie is daar?”, vroeg de nimf die op slag verliefd was op de jongeling. Narcissus vroeg hierop aan de stem zich openbaar te maken. Echo herhaalde opnieuw de vraag die ze de jongen had horen stellen en deed dat nog eens toen de jongeling vroeg waarom hij genegeerd werd. Toen Echo besloot zich openbaar te maken en Narcissus tegemoet trad, keerde deze haar gelijk de rug toe. Echo trok zich hierop verdrietig terug in een grot en kwijnde langzaam weg. Alleen haar stem bleef bestaan.
Er zijn meer verhalen die vertellen over de harde manier waarop Narcissus mensen die hem liefhadden verjaagde. Een van die vrouwen die Narcissus tevergeefs had geprobeerd te verleiden, vroeg de goden de jongen te straffen voor het feit dat hij haar liefde niet had beantwoord. Die straf kwam er. Tijdens een van zijn vele jachtpartijen wilde Narcissus wat drinken uit een rivier. In het gladde wateroppervlak zag hij toen zijn evenbeeld. Eindelijk gebeurde dan wat altijd onmogelijk had geleken: Narcissus werd verliefd. Op zichzelf. Een onmogelijke liefde, want hoe hij ook probeerde, kussen of omhelzen kon hij zichzelf niet.
Steeds als hij vooroverboog en zich in de richting van zijn spiegeling in het water bewoog en probeerde zijn evenbeeld te kussen en omhelzen, vluchtte zijn geliefde weg, om na enkele momenten rimpelend weer onaantastbaar terug te keren in het wateroppervlak.
Psychologie: narcisme
De beroemde psychiater Sigmund Freud (1856-1939) maakte gebruik van het verhaal van Narcissus toen hij een benaming wilde vinden voor mensen die voortdurend bezig zijn met hun eigen schoonheid of grootheid. Hij noemde hen narcisten en de persoonlijkheidsstoornis narcisme. Van narcisten wordt onder meer gezegd dat ze een gebrek aan inlevingsvermogen hebben, niet in staat zijn kritiek te verdragen en in contact met anderen vooral bezig zijn zichzelf belangrijk te maken.
Het tragische einde van Narcissus kwam kort daarna. Toen hij eenmaal besefte dat zijn idool buiten zijn bereik was, voelde Narcissus een onvoorstelbare angst. Nadat hij het leven had opgegeven, ging hij op de grond liggen en veranderde hij in een bloem met witte bloembladen en een geel hart.
Arachne

Minerva en Arachne , René-Antoine Houasse , 1706, Versailles
Arachne was een vrouw uit Lydia met legendarische weefkunsten. Als mensen haar wandtapijten zagen, vertelden ze haar altijd dat ze echt gezegend is door Athena , de beschermgod van het weven. Arachne geloofde echter niet dat ze iets aan de godin verschuldigd was en daagde haar openlijk uit.
Hoewel ze van eenvoudige komaf was, was ze erg bekend omdat ze enorm goed kon weven en borduren. Ze kon zo goed overweg met haar weefgetouw dat zelfs de nimfen van Zeus haar geregeld opzochten. Op een dag maakte een van de nimfen Arachne een groot compliment door te zeggen dat ze zo bekwaam was dat het wel leek alsof ze les had gehad van de godin Pallas Athena. Het compliment was echter niet besteed aan de trotse Arachne, die beweerde dat ze het in een wedstrijd niet zou afleggen tegen de godin Athena. Wat ze kon had ze niet van de goden geleerd, maar was allemaal haar eigen verdienste.
Athena hoorde de opmerkingen van Arachne en bezocht haar werkplaats. De sterfelijke vrouw en de godin besloten hun meningsverschillen op te lossen met een weefwedstrijd. Athena weefde een tapijt waarop de goden werden afgebeeld als rechtvaardige en machtige bewakers van de orde. Arachne weefde 18 voorbeelden van goden die zichzelf in iets anders transformeerden om stervelingen te bedriegen en te verkrachten.
Uiteindelijk kon Athena niets verkeerds vinden aan het wandtapijt van Arachne. In feite zou Arachne de godin hebben overtroffen. Athene kon dit niet verdragen. Ze scheurde het werk van Arachne en sloeg haar drie keer op het hoofd. Om aan de toorn van Athena te ontsnappen besloot Arachne hierna een strop te maken van de touwen die van haar weefgetouw zijn overgebleven. Het meisje verhing zichzelf hierna, maar kon daarmee toch niet aan Athena ontsnappen. De godin besloot Arachne namelijk weer tot leven te wekken om haar vervolgens te veranderen in een spin. Op dat moment had Athena medelijden met de vrouw en besloot ze haar leven te sparen, maar haar niet ongestraft te laten. Vervolgens transformeerde ze Arachne in de eerste spin. Arachne was geen mens meer, maar ze kon nog steeds haar web weven. Echt een van de meest tragische personages uit de Griekse mythologie.
Athena’s tegenstander mocht dus de rest van haar leven doen wat ze meende zo goed te kunnen, maar dan wel als spin…
Het verhaal van Arachne werd zo een speelse verklaring voor het bestaan van de spinnenwebben. Haar naam is tegenwoordig nog terug te vinden in het woord arachnofobie, dat gebruikt wordt voor mensen die extreem bang zijn voor spinnen.
Ovidius sloot het verhaal over de bekwame maar ongelukkige weefster kernachtig af:
“Vrouwen zijn meestal charmant, en dan moeten wij mannen ze minnen; maar, zijn ze trotsch en pedant als Arachne, dan worden ze spinnen.”
Medusa: het verhaal van de beruchte Gorgon van de Griekse mythologie

Hoofd van Medusa , Franz Von Stuck , ca.1892, privécollectie.
Weinig andere Griekse mythen hebben zoveel aandacht gekregen als die van de Gorgon Medusa . Iedereen weet min of meer wat Medusa kan doen. Ze heeft slangen in plaats van haar en ogen die degenen die ernaar kijken in steen kunnen veranderen. Maar hoe is Medusa zo beland?
De Gorgon Medusa was niet altijd een angstaanjagend wezen dat degenen die naar haar keken in steen veranderde. In het begin was Medusa een mooie vrouw die de pech had mooi genoeg te zijn om Poseidons doelwit te worden.
Volgens Ovidius ( VI.103-128 ) verkrachtte hij de vrouw als een vogel in de tempel van Athene. Natuurlijk kon Athena de heiligschennis van haar tempel niet ongestraft laten. Aan de andere kant kon ze Poseidon niet straffen, die ook een god was en ook ouder dan zij. In plaats daarvan richtte Athena haar woede op Medusa en veranderde haar in een slecht bekend beest dat zo lelijk was dat degenen die ernaar keken in steen veranderden.
Alles begon toen Poseidon, de oceaangod, Medusa verkrachtte in een tempel van Athena. De godin, niet in staat om wraak te nemen op een van haar gelijken, een onsterfelijke Olympische god, verschoof haar woede voor de heiligschennis van haar heilige ruimte naar de onschuldige Medusa.

Peter Paul Rubens
Athena veranderde Medusa in een afschuwelijk wezen, een entiteit die zo afschuwelijk en angstaanjagend was dat ze degenen die kijken in steen veranderde. Verontrustender dan dit onrecht is wat Athena vervolgens deed.
Om onbekende redenen had Athena geen minachting voor Medusa’s straf. Dus besloot ze de held Perseus te helpen in zijn zoektocht om Medusa te doden. Uiteindelijk onthoofde Perseus Medusa en Athena nam het hoofd van de ongelukkige vrouw en hing het op haar auspiciën waar het bleef.
Edward Burne Jones toont Perseus die Andromeda het hoofd van de gedode Medusa laat zien. Volgens de mythologie zou zelfs het kijken naar de dode Medusa je in steen veranderen en ze kon alleen veilig worden bekeken door haar spiegelbeeld.
Edward Burne Jones toont Perseus die Andromeda het hoofd van de gedode Medusa laat zien. Volgens de mythologie zou zelfs het kijken naar de dode Medusa je in steen veranderen en ze kon alleen veilig worden bekeken door haar spiegelbeeld.
De metgezellen van Circe en Odysseus

Odysseus achtervolgt Circe, Toegeschreven aan de Persephone-schilder ,ca. 440 BCE, Metropolitan Museum of Art
In de Odyssee , het epische gedicht van Homerus, proberen Odysseus en zijn metgezel na de Trojaanse oorlog terug te keren naar Ithaca . Op de terugweg spoelen ze aan op de kust van een eiland dat wordt bewoond door een machtige heks en een van de interessantste personages uit de Griekse mythologie, genaamd Circe.
Circe nodigt Odysseus’ metgezellen uit voor een feest en gebruikt haar krachten om ze in varkens te veranderen. Slechts één man weet te ontsnappen en hij rent terug naar Odysseus en zijn andere metgezellen om hen te laten weten wat er is gebeurd.
Met de hulp van Hermes zal Odysseus Circe weten te overtuigen om de betovering te doorbreken en zijn metgezellen weer menselijk te maken.
Het vreemde van dit verhaal is niet zozeer dat Circe de mannen van Odysseus in varkens veranderde. Het rare is dat Odysseus een jaar bij Circe heeft gewoond, en samen hadden ze twee zonen.
Cadmus

Cadmus en Minerva , Jacob Jordaens , 1636-638, Prado
Toen Zeus Europa ontvoerde, begon Cadmus, de broer van Europa, door Griekenland te zwerven op zoek naar zijn zus. Toen hij Delphi bereikte, raadpleegde hij het orakel , dat hem vertelde te stoppen met zoeken naar Europa. In plaats daarvan kreeg hij te horen dat hij een koe moest volgen en een stad moest bouwen waar ze gaat liggen.
Cadmus handelde dienovereenkomstig. Op de plaats waar de koe lag, besloot hij de tanden van een draak te zaaien, die hij in een van zijn andere avonturen had gedood. De tanden groeiden uit tot een groep machtige krijgers, de Spartanen genaamd. Met hun hulp stichtte Cadmus Thebe en de Spartanen werden het hoofd van de Thebaanse adel.
Deucalion: De Noach van de Griekse mythologie

Deucalion en Pyrrha, Peter Paul Rubens , 1636, Prado
De Griekse mythologie vertelt ons over een catastrofe die het grootste deel van de mensheid vernietigde en de weinigen spaarde die erin slaagden te vluchten en hun toevlucht zochten op de bergtop. Een van de gespaarde mensen zou Megarus zijn, de zoon van Zeus. Een andere was Cerambus, die werd gered door River Goddesses door hem op haar vleugels te zetten. Het hoofdverslag van de zondvloed wordt echter geassocieerd met het personage Deucalion, van wie de veelgebruikte naam van de zondvloed ‘De zondvloed van Deucalion’ ontleende.
Deucalion is een van de meest interessante personages in de Griekse mythologie. Hij werd beschouwd als de voorvader van de Grieken, op dezelfde manier werd Perseus in veel verhalen uit de Griekse mythologie beschouwd als de voorouder van de Perzen.
In de Griekse mythologie is Deucalion een personage met een verhaal dat duidelijk parallel loopt aan dat van Noach in het Oude Testament. Meer specifiek verschijnt Deucalion als een man die een ark maakte om zichzelf en zijn vrouw, genaamd Pyrrha, te redden van een overstroming die door Zeus was gestuurd om de mensheid uit te roeien.
Deucalion en zijn vrouw zwierven over de overstroomde aarde totdat ze uiteindelijk land vonden op het puntje van de berg Parnassus. Na het aanbieden van offers aan de goden, vroeg het paar hoe de mensheid herboren kon worden. Hermes, de boodschapper van God , zei dat ze stenen achter zich moesten gooien terwijl ze liepen. Deucalion en Pyrrha handelden dienovereenkomstig.

Deucalion en Pyrrha gietstenen, reliëf in het Parc del Laberint d’Horta, Barcelona, Spanje.
De stenen die door Deucalion werden gegooid, groeiden uit tot mannen en die van Pyrrha tot vrouwen. Na een tijdje kwamen ze erachter dat de aarde de grote moeder was en dat de stenen haar beenderen waren. Zo wierpen ze stenen achter zich en werd de mensheid herschapen.

Titel(s): Deucalion en Pyrrha scheppen een nieuwe mensenrasMetamorfosen van Ovidius (serietitel) Objecttype: prent
De vloed van Deucalion zou hebben plaatsgevonden in de tijd dat Athene onder het bewind van Cecrops stond. Dit was ook de tijd van Agenor, de vader van de held Cadmus en ook de vader van Europa, wiens naam later werd gebruikt om het continent Europa te noemen. De Griekse mythologie verwijst naar deze periode als de bronstijd. We gaan verder in de tijd die de Zilveren Eeuw wordt genoemd, toen men zei dat mensen veel langer leefden dan nu en kinderen pas volwassen werden als ze 100 jaar oud waren. Nog eerder, binnen de Griekse mythologie, was de Gouden Eeuw, die plaatsvond voordat Zeus de controle over de berg Olympia overnam. In de Gouden Eeuw hoefden mensen niet te werken, maar leefden ze een leven van pure gelukzaligheid en genoten ze van de schitterende lente voordat ze in een eeuwige slaap vielen.
Terugkerend naar de catastrofe van Deucalion, wordt geschreven dat de oorzaak van deze catastrofe is ontstaan uit de val van de mens in slechte corruptie en immorele daden. Men dacht dat de ernstigste zonde van de mens arrogantie en minachting voor de goden was. Wat leidt tot hun straf en gevaar door toedoen van de Goden zelf.
In toorn riep Zeus alle goden bijeen en verwoestte de aarde met de Deucalion Vloed, waarmee hij de hele mensheid vernietigde. Hij begon met het beperken van de noordelijke wind van Boreas tot de Aeolus-grot en het loslaten van de zuidelijke wind van Notus. Hij vertrouwde Rainbow Iris de verantwoordelijkheid toe om voortdurend water terug de lucht in te trekken, waardoor de ergste droogte ooit werd veroorzaakt. Met alle gewassen vernietigd en de mensen weer overgeleverd aan de genade van de goden, begon het te regenen.
Toen de regen uit de lucht naar beneden stroomde, schiep de zeegod Poseidon de golven om de mensheid te verzwelgen. Leeuwen, tijgers, koeien en alle landdieren werden weggevaagd. Dolfijnen konden naar de bergtop zwemmen. De vogels konden geen plek vinden om te landen, dus begonnen ze uit de lucht te vallen. Zelfs de weinige gelukkigen die aan de overstroming ontsnapten, konden niet aan de honger ontsnappen. De toorn van Zeus was compleet.
Gelukkig was de mensheid niet alles behalve verloren, er waren maar een paar mensen die de zondvloed hadden overleefd. De belangrijkste hiervan was Deucalion; de zoon van Prometheus, de God die voor de mensheid zorgt, en zijn vrouw Pyrrha. Deucalion werd voortgebracht uit het land Thessalië. Hij stond bekend als een echte humanist en werd door Zeus gespaard tijdens de zondvloed. De God Prometheus, volgens het woord van Zeus, kwam naar de aarde om zijn zoon te informeren over de verschrikkelijke plaag die hen overkwam en hoe ze hun dood konden voorkomen. In opdracht van zijn vader maakte Deucalion een grote, met voedsel gevulde ark.
Toen de regen kwam, begon het water te stijgen, dus verliet het paar hun huis om hun toevlucht te zoeken in de ark. De ark dreef op het water en dreef 9 dagen en 9 nachten rond. Op de tiende dag was de ark van Deucalion naar Parnassus afgedreven, de enige berg die niet in water was ondergedompeld. De tiende dag was ook het moment waarop de woede van Zeus begon af te nemen, de regen stopte en het water wegliep, de grond begon te verschijnen.
Na de grote overstroming stapte het paar van hun ark af en hun nieuwe wereld in. Ze waren verbijsterd door het tafereel dat voor hen lag. Ze realiseerden zich al snel de moeilijkheid van het leven dat voor hen lag, de meest verschrikkelijke van al hun ontberingen was om hun eenzaamheid te zijn.
Net als veel andere religies, zoals het christendom, het boeddhisme, bood de Griekse mythologie een waarschuwing voor de ondergang van de mensheid en de eindeloze apocalyps. In oude overtuigingen is er echter een legende dat er een grote God zal zijn die de mensheid lijkt te redden, namelijk de Verlosser.
Ariadne, Theseus en de Minotaurus
Dochter van koning Minos van Kreta en koningin Pasiphaë. Wordt verliefd op de held Theseus die met haar hulp het monster Minotaurus dood. Als dank voor haar hulp belooft Theseus met Ariadne te trouwen. Hij laat haar, na het doden van de Minotaurus, echter achter op Naxos (eiland in de Egeïsche Zee).
De god Dionysus (landbouw, vruchtbaarheid, natuur en wijn) vindt en huwt haar vervolgens. Hij verwerkt drie kinderen bij haar: Thoas, Oenopion en Staphylus.
Gedurende haar leven bleef Ariadne trouw aan Dionysus. Er zijn uiteenlopende verhalen over de dood van Ariadne. Volgens een daarvan verhangt ze zich aan een boom. Een ander verhaal zegt dat koning Perseus haar op Argus doodt.
De god Dionysus werd door de Romeinen Bacchus genoemd.
Cassandra
Cassandra is een beroemd figuur in de Griekse mythologie. Ze was de dochter van Priamus, de koning van Troje. Toen ze op een dag een bezoek bracht aan het heiligdom van Apollo viel deze godheid voor de schoonheid van de koningsdochter.

Bron https://historiek.net/wp-content/uploads-phistor1/2013/11/cassandra.jpg.webp
Apollo wilde het bed met haar delen. Cassandra deed alsof ze geïnteresseerd was in de god en en zorgde er voor dat die haar de gave van de profetie schonk. Nadat de god haar deze gave verleend had wees Cassandra hem alsnog af. Het bed met hem delen wilde ze niet meer. Apollo was woedend maar kon haar de gave niet meer afnemen. Goddelijke verordeningen konden namelijk niet worden teruggedraaid. Uit wraak zorgde Apollo er wel voor dat geen mens de voorspellingen van Cassandra ooit zou geloven. De profetische gave werd voor Cassandra zo een vloek.
Steeds als de onfortuinlijke koningsdochter waarschuwde voor naderend onheil geloofde niemand haar. Zo waarschuwde er onder meer voor dat het paard van Troje een list was en wees ze de onderdanen erop dat Paris de stad Troje in het ongeluk zou storten. Geloofd werd Cassandra echter nooit .
Vandaag de dag wordt de naam Cassandra nog geregeld gebruikt voor personen die waarschuwen voor naderend onheil maar niet worden geloofd.
Callisto
Volgens Apollodorus was Callisto de dochter van koning Lycaon van Arcadia. Ze had een eed afgelegd om maagd te blijven sinds ze een vrome volgeling was van de Griekse godin Artemis.
Om haar te pakken te krijgen, nam Zeus de gedaante van Artemis of Apollo aan en verkrachtte haar, nadat hij het vertrouwen van Callisto had gewonnen. Alsof dat nog niet genoeg was, veranderde Zeus de ongelukkige vrouw in een beer om haar te redden van Hera’s jaloezie. Terwijl zij nog een beer was, beviel Callisto van een kind genaamd Arcas.
Eindelijk kreeg Hera haar wraak door Artemis Callisto te laten doden door haar ervan te overtuigen dat ze een wild beest was. Er is echter ook een versie van de mythe waarin Artemis Callisto vermoordde omdat ze haar maagdelijkheid had verloren.
Charybdis
Het zeemonster Charybdis is een dochter van Poseidon en Gaea. Ze werd geboren als zeenimf, maar toen zij het koninkrijk van de oppergod Zeus onder water zette, werd ze door hem veranderd in een gigantische, weerzinwekkende mond. Drie keer per dag zuigt dit wezen grote hoeveelheden water op en spuwt dit vervolgens weer uit. Hierdoor ontstaat een dodelijke draaikolk.
Charybdis woonde tegenover haar zus Scylla in een smalle zeestraat. Schepen die door de zeestraat voeren, moesten zorgen dat ze precies door het midden navigeerden. Kwamen ze te dicht bij de ene kant, dan liepen ze het gevaar te worden verzwolgen door de draaikolk van Charybdis. Probeerden ze Charybdis te ontwijken, dan liepen ze aan de andere kant het gevaar te worden verslonden door Scylla.
Scylla, Charybdis en Odysseus
Een van de bekendste slachtoffers van Scylla en Charybdis zijn scheepslieden van de held Odysseus. Op aanraden van Circe blijft de held met zijn schip uit de buurt van Charybdis. Volgens de tovenares kan de draaikolk het schip van de held namelijk in een keer verwoesten. Het lukt Odysseus veilig langs de twee zeemonsters te komen, maar op het laatste moment neemt Scylla toch nog zes van zijn mannen te grazen. Hierdoor wordt zijn schip alsnog opgezogen door de draaikolk. Odysseus wist ternauwernood een vijgentak beet te pakken. Hier bleef hij aan hangen tot zijn schip weer tevoorschijn kwam uit de gapende mond van Charybdis en ontsnapte.
Volgens verhalen woonden de monsters in de Straat van Messina tussen Italië en Sicilië.
Scylla, zeemonster
Scylla is een zeemonster en een van de Phorceïden, de kinderen van Phorcys en Ceto. Werd geboren als een beeldschone nimf. De zeegod Glaucus werd verliefd op haar en vroeg de tovenares Circe om raad. Circe werd hierna verliefd op Glaucus en veranderde haar rivale Scylla in een afzichtelijk monster. Haar romp en hoofd bleven vrouwelijk, maar uit haar zij groeiden zes afzichtelijke hondenkoppen met drie rijen messcherpe tanden, ze kreeg twaalf hondenpoten en haar lichaam eindigde in de staart van een vis.
Scylla woonde tegenover haar zus Charybdisb in een smalle zeestraat. Schepen die door de zeestraat voeren, moesten zorgen dat ze precies door het midden navigeerden. Kwamen ze te dicht bij de ene kant, dan liepen ze het gevaar te worden verslonden door Scylla. Probeerden ze Scylla te ontwijken, dan liepen ze aan de andere kant het gevaar te worden verzwolgen door de draaikolk van Charybdis. Drie keer per dag zuigt dit wezen een gigantische hoeveelheid water op en spuwt dit vervolgens weer uit. Hierdoor ontstaat een dodelijke draaikolk.
Odysseus
Een van de bekendste slachtoffers van Scylla en Charybdis zijn scheepslieden van de held Odysseus. Op aanraden van Circe blijft hij met zijn schip uit de buurt van Charybdis. Volgens de tovenares kan de draaikolk het schip van de held namelijk in een keer verwoesten. Het lukt Odysseus veilig langs de twee zeemonsters te komen, maar op het laatste moment neemt Scylla toch nog zes van zijn mannen te grazen. Hierdoor wordt zijn schip alsnog opgezogen door de draaikolk. Odysseus wist ternauwernood een vijgentak beet te pakken. Hier bleef hij aan hangen tot zijn schip weer tevoorschijn kwam uit de gapende mond van Charybdis en ontsnapte.
Volgens sommigen woonden de monsters in de Straat van Messina tussen Italië en Sicilië. Er zijn ook aanwijzingen gevonden dat ze wel eens bij Kaap Skilla in het noordwesten van Griekenland kunnen hebben gehuisd.
Antiope
Antiope in de Griekse mythologie was de dochter van koning Asopus van Boeotië. Zeus, betoverd door haar schoonheid, veranderde zichzelf in een sater en verkrachtte haar.
Antiope’s verkrachting door de vader van de oude Griekse goden was slechts het begin van haar tegenslagen. Kort daarna werd duidelijk dat ze zwanger was van Zeus’ kind. Bang dat haar vader slecht zou reageren op het nieuws, rende ze naar Sicyon en trouwde met de plaatselijke koning. Ze werd echter door haar oom terug naar Boeotië gesleept.
In een versie van de mythe vervloekte Dionysus Antiope om krankzinnig te worden nadat ze de tirannieke vrouw van haar oom had vermoord. Uiteindelijk verbrak Phocus van Tithorea de betovering en trouwde met Antiope.
Alcmene
Alcmene was de vrouw van de koning van Tiryns, Amphitryon. Terwijl haar man op een militaire expeditie was, bedacht Zeus een werkelijk verontrustend plan. De Griekse god nam de vorm aan van Amphitryon en bracht drie nachten door met Alcmene, die niet wist dat dit niet haar echtgenoot was.
Uit deze verbintenis werd de grootste Griekse held geboren, Hercules .
Eros, Cupido & Amor – Mythologische liefdesgoden
In de Griekse mythologie is Eros de zoon van Aphrodite en Ares. Hij is de god van de liefde, de seksuele begeerte en het verlangen naar schoonheid. Het Romeinse equivalent van de god is Cupido, ook wel Amor genoemd.
Ares, de god van oorlog en krijgslust, is weinig geliefd bij de andere goden uit de Griekse mythologie. Vanwege zijn opvliegende karakter ligt hij geregeld met hen overhoop. Niet alle goden hebben echter een hekel aan Ares. Zo is hij de minnaar van de godin Aphrodite waarbij hij ook kinderen verwekt: de tweeling Deimos en Phobos (Angst en Vrees) én de liefdesgod Eros.
Eros is een bijzondere god. Hij heeft helemaal geen zin om op te groeien. Hij blijft liever kind. In de kunst wordt Eros dan ook vaak afgebeeld als kind. Zijn moeder Aphrodite is er niet blij mee dat haar zoon een klein, ondeugend jongetje blijft en roept daarom de hulp in van Themis, de godin van de wijsheid. Deze vertelt Aphrodite dat haar zoon alleen zal groeien als hij een broer of zus heeft, die hem ook liefde terug kan geven. Als Eros een broer heeft, Anteros (de god van de wederliefde), ontgroeit hij inderdaad zijn kindertijd. De god Anteros straft mensen die liefde krijgen, maar geen liefde teruggeven.
Eros en Psyche
De god Eros komt voor in verschillende mythologische verhalen. Het bekendst is het verhaal waarin de god er door zijn moeder op uit wordt gestuurd om een beeldschoon meisje te doden. Aphrodite is namelijk stikjaloers op het mooie meisje, genaamd Psyche (de personificatie van de ziel). Als Eros ‘s nachts naar het paleis reist om zijn opdracht uit te voeren, ziet hij het door de maan verlichte gezicht van het beeldschone meisje. Eros is op slag verliefd en kan het niet over zijn hart verkrijgen Psyche te doden.
Woedend besluit Aphrodite om Psyche dan maar te kwellen met vreselijke pijnen. Deze worden zo erg dat de ongelukkige Psyche besluit zich van het leven te beroven door zich vanaf een van de paleismuren naar beneden te laten storten. Eros heeft haar echter gevolgd en vraagt Zephyros, de god van de westenwind, haar te redden. Zephyros zorgt er inderdaad voor dat Psyche niet te pletter valt. Hij brengt haar naar een prachtig paleis op een ver eiland. ‘s Nachts bezoekt Eros haar daar. Hij vraagt haar de zijne te worden, maar stelt wel één voorwaarde: Psyche mag zijn gezicht nooit zien. Ziet ze het toch, dan zal de god haar voor altijd verlaten. Psyche stemt toe en lange tijd leven de twee samen, zonder dat Eros ooit zijn gezicht laat zien.
Op een dag vraagt Psyche of haar zussen op bezoek mogen komen. Eros stemt toe. De zussen maken echter een einde aan het liefdessprookje. Jaloers maken ze Psyche wijs dat Eros het gezicht van een monster heeft en dat zij hem daarom niet mag zien. Ze halen haar over een olielampje bij het bed te zetten en een dolk onder haar kussen te leggen. Als ze het gezicht van Eros ziet en hij blijkt inderdaad een monster te zijn, kan ze hem gelijk vermoorden. Psyche ontsteekt ‘s nachts het licht en bekijkt het gezicht van haar geliefde. In plaats van een monster blijkt hij een prachtige jongeman te zijn. Eros ontwaakt en verlaat zijn geliefde.
Ontredderd besluit Psyche zich opnieuw van het leven te beroven. Dit keer probeert ze zichzelf te verdrinken. De stroomgod steekt hier echter een stokje voor en brengt Eros’ geliefde weer veilig aan land. Daar blijft ze zoeken naar haar geliefde. Als de godin Demeter op een dag het treurige verhaal van Psyche hoort, snapt ze dat het schone meisje op zoek is naar Eros. Ze raadt Psyche daarop aan in dienst te treden van Aphrodite. In de hoop dat ze haar geliefde eindelijk weer kan ontmoeten, besluit Psyche dit advies op te volgen. Haar wrokkige schoonmoeder besluit haar vervolgens echter allerlei onmogelijke opdrachten te laten uitvoeren. Als laatste krijgt ze opdracht de Onderwereld te betreden om een potje zalf van Persephone te verkrijgen. Dit lukt, maar als Psyche besluit het potje open te maken, komt daar Hypnos uit tevoorschijn. Psyche zakt weg. Op dat moment komt Eros overvliegen. Hij realiseert zich dan wat hij zijn geliefde heeft aangedaan. Eros vecht met Hypnos om deze terug te dringen in het kleine potje en wekt vervolgens Psyche met een tedere kus op de mond.
Eros vliegt vervolgens met zijn geliefde naar de Olympus waar hij met haar trouwt.
Andere tradities
In een oudere traditie was Eros overigens niet de zoon van Aphrodite en Ares, maar meer een soort oerkracht uit de tijd vóór de Olympische goden. Volgens de dichter Hesiodus kwam hij als een liefdeskracht in het begin der tijden tot leven, gelijktijdig met Gaea (de aarde) en Tartarus (de onderwereld). Volgens weer een andere lezing zou de aarde zijn ontstaan uit de vereniging van Eros en Chaos.
Danae
Danae was de dochter van Acrisius, de koning van Argos. Volgens een profetie zou Acrisius sterven door de hand van de zoon van zijn dochter. Acrisius kon zijn lot niet accepteren en besloot Danae op te sluiten en alle mannen te verbieden haar te benaderen.
Tot zijn pech trok Danae de interesse van Zeus. Ook al zat ze opgesloten in een bronzen kerker zonder mogelijke ingang, Zeus was de koning van de oude Griekse goden en niets kon hem stoppen. Uiteindelijk werd de god van de donder een regen van goud en infiltreerde hij Danae’s cel vanaf het dak. Uiteindelijk baarde Danae Perseus en Acrisius realiseerde zich dat niemand zijn lot kan beheersen.
Oedipus (Oidipous) en het oedipuscomplex
Oedipus is een bekend personage uit de Griekse mythologie. Hij speelt de hoofdrol in Sophokles’ tragedie Koning Oedipus. Oedipus leeft voort in onze taal dankzij een psychoanalytisch concept dat de Weense psychiater Sigmund Freud eind negentiende eeuw naar hem vernoemde: het oedipuscomplex. Freud gebruikte de term voor de fase waarin kleuters seksuele verlangens hebben naar de ene ouder, en de andere ouder als rivaal beschouwen.
Het verhaal van Oedipus gaat als volgt. In oude tijden heerst koning Laios over de stad Thebe. Hij is getrouwd met Iokaste maar het huwelijk blijft lang kinderloos. In de hoop toch een nazaat te mogen verwerken, brengt koning Laios een bezoek aan het orakel van Delfi. Daar wordt hij niet erg op zijn gemak gesteld. Het orakel belooft hem wel een zoon, maar voegt daar aan toe dat de koning omgebracht zal worden door dat kind. Het is de vervulling van een vloek die een koning op de Peloponnesos ooit over koning Laios heeft uitgesproken, nadat die zijn zoon had ontvoerd.
Niet lang hierna baart koningin Iokaste inderdaad een zoon. Bang voor het onheil besluit het echtpaar de pezen van het kind door te snijden en hem vervolgens te vondeling te leggen in de bergen. De herder die het kind te vondeling moet leggen krijgt echter medelijden met het kind en besluit hem over te dragen aan een bevriende herder die de kudden van Polybos, de koning van Korinthe, weidt.
Laios en Iokaste zijn ervan overtuigd dat het kind in de bergen door wilde dieren is verscheurd en denken zo verlost te zijn van de spreuk van het orakel. Om hun geweten te sussen maken ze zichzelf wijs eigenlijk een goede daad te hebben gepleegd. Ze hebben het kind immers behoed voor een toekomst als vadermoordenaar.
De herder van Polybos neemt het kind mee naar zijn vrouw, die zich over hem ontfermd. Ze verbindt zijn doorgesneden pezen. Vanwege de akelige wonden noemen ze het kind Oedipus, wat de gezwollen voet betekent. Na enige tijd besluit het echtpaar het kind naar het hof te brengen aangezien ze zelf te arm zijn om het groot te brengen. Daar wordt Oedipus liefdevol aangenomen door de kinderloze koning Polybos en diens vrouw Merope. Maar weinig mensen in het rijk weten dat Oedipus niet het echte kind van het koningspaar is en het kind groeit zo op als de rechtmatige zoon en erfgenaam van de koning.
Op een dag hoort Oedipus van een dronken man dat hij niet de echte zoon van koning Polybos is. De jongeman reist hierop af naar het orakel van Delfi. Het orakel wil hem echter geen duidelijkheid verschaffen over zijn ware afkomst. Wel vertelt het orakel hem dat hij zijn vader zal doden en met zijn moeder zal trouwen. En dat uit dit huwelijk vervolgens verfoeilijke kinderen zullen worden geboren. Oedipus is wanhopig en wil zijn noodlot ontlopen. Hij ontvlucht Korinthe. Hij weet niet beter dan dat Polybos zijn echte vader is en wil hem niet doden.
Kort hierna komt Oedipus, die van plan is naar Boiotië te reizen, een paard met wagen tegen. De bestuurder duwt hem in het voorbijgaan ruw aan de kant. Oedipus, nog hevig gefrustreerd door de spreuken van het orakel, is woedend en als een oude man op de bok hem ook nog eens naar hem uithaalt met een stok, slaan bij Oedipus alle stoppen door. Als een wilde beukt hij op de oude man in, waardoor die van de wagen valt en overlijdt. Dat de man op de wagen in werkelijkheid zijn vader is, weer Oedipus niet. Maar het eerste deel van de voorspelling is al wel in vervulling gegaan. Oedipus heeft koning Laios gedood.
Thebe wordt in die tijd geteisterd door een gevleugelde sfinx, de dochter van de hellehond. De sfinx heeft zich bij de stadspoort van Thebe geposteerd en valt voorbij trekkende mensen lastig. Het geeft allerlei moeilijke raadsels op en wie het antwoord niet weet wordt onmiddellijk door de sfinx gedood.
Na de dood van koning Laios zit koningin Iokaste met haar broer Kretoon op de koningstroon van Thebe. In de hoop eindelijk van de terreur van de sfinx af te komen, bepalen zij dat degene die het wezen verslaat, mag trouwen met de koninklijk weduwe. In die tijd trekt Oedipus de stad juist binnen. Gezien de onrustbarende voorspelling die hij van het orakel heeft gekregen, hecht hij nog maar weinig waarde aan zijn leven en besluit hij in te gaan op het koninklijke aanbod. Zonder vrees bezoekt hij de sfinx die hem het volgende raadsel opgeeft:
“Welk schepsel loopt ‘s ochtends op vier benen, ‘s middags op twee benen en ‘s avonds op drie?”
Oedipus hoeft niet lang na te denken over de oplossing en antwoordt.
“Het raadsel gaat over de mens. In de morgen van zijn leven begeeft hij zich als baby op handen en voeten. Als hij sterker wordt, loopt de mens rechtop en in ouderdom heeft het een derde voet, een wandelstok, nodig om overeind te blijven.”
De sfinx erkent verslagen te zijn en stort zich in een afgrond. Thebe is bevrijd van de terreur van het wezen en Oedipus treedt in het huwelijk met zijn moeder, koningin Iokaste. Uit het huwelijk worden meerdere kinderen geboren terwijl Oedipus er geen idee van heeft dat hij deze kinderen bij zijn eigen moeder heeft verwekt.
Als de stad jaren later wordt geteisterd door de pest hopen de inwoners van Thebe dat Oedipus hen nogmaals zal weten te verlossen. Koning Oedipus stuurt zijn zwager Kretoon hierop naar Delfi zodat die het orakel om raad kan vragen. Als Kretoon terugkeert uit Delfi verklaart deze dat de pest inderdaad een goddelijke straf is:
“Willen we de stad van de straf bevrijden dan moet de goddeloze misdadiger die in ons midden is het land uitgejaagd worden. De dood van koning Laios is namelijk nog altijd niet gewroken!”
Oedipus, onwetend dat het hier over hemzelf gaat, belooft zijn onderdanen niet te rusten voor hij de moordenaar van koning Laios heeft gevonden. Niet veel later wordt via de blinde ziener Tiresias duidelijk dat Oedipus schuldig is aan de moord op de koning. Dat hij zijn eigen vader heeft vermoord en getrouwd is met zijn moeder. Na het horen van dit nieuws is Oedipus door het dolle. Woedend stormt hij met een zwaard in zijn hand door het paleis, op zoek naar zijn moeder en echtgenote die hij wil doden. Aangekomen in haar slaapvertrekken blijkt Iokaste echter eigenhandig al een eind aan haar leven te hebben gemaakt.
Oedipus verblindt zich dan door met de gouden gespen van zijn koningsgewaad zijn ogen uit te steken. Hierna verlaat hij het land, met alleen zijn trouwe dochter Antigone als metgezel.
De doos van Pandora
In de Griekse mythologie vervult Pandora een bijzondere rol. Ze is de eerste menselijke vrouw en wordt door de god Hephaistos gevormd uit water en aarde om de mensheid te straffen. Haar naam betekent draagster van alle gaven.
In de mythe van de doos van Pandora speelt Prometheus een hoofdrol. In de oorlog tussen de Olympische goden en de Titanen kiezen enkele Titanen de kant van de Olympiërs. Een van hen is Prometheus, wat letterlijk vooruitdenken betekent. Hij voorziet dat Zeus de strijd gaat winnen en is dus zo slim om diens kant te kiezen. Na de strijd beloont Zeus de titaan door hem toestemming te geven verschillende levensvormen voor de aarde te scheppen.
Prometheus maakt met toestemming van de oppergod eerst dieren en daarna besluit hij ook rechtopstaande figuren te maken, naar het voorbeeld van de goden. Zonder dit te overleggen met Zeus besluit Prometheus de mens hierna ook de levensadem in te blazen. Zeus is ontstemd en volgens sommige lezingen is het bedrog van Prometheus er de reden van dat de oppergod niet veel moet hebben van de mens.
Prometheus heeft wel het beste voor met de mens en rooft voor hen het vuur uit de hemel. Het komt de dief duur te staan. Zeus is woedend en laat Prometheus als straf met onbreekbare ketenen vastbinden aan een rots. Iedere dag wordt zijn lever door een adelaar uitgerukt, waarna het orgaan ‘s nachts weer aangroeit om vervolgens weer weggerukt te kunnen worden. Een eeuwigdurende straf. Dat is echter de bedoeling, maar na vele eeuwen wordt de titaan uiteindelijk toch bevrijd uit zijn benarde positie. De held Heracles ziet hem tijdens een van zijn omzwervingen hangen aan de rots en krijgt medelijden. Heracles schiet de roofvogel hierop neer met zijn pijl en boog en bevrijd Prometheus.
Volgens een andere lezing laat Zeus zijn vijand vrij als hij verneemt dat Prometheus een geheim kent dat zeer belangrijk voor hem is. Dit geheim is dat Zeus onttroond zal worden door een kind dat de nimf Thetis hem baart.
Pandora en het onheil van de wereld
Ook de mens wordt bestraft voor de diefstal van het vuur. Zeus geeft Hephaistos, de god van de smeedkunst, opdracht een mooi maar gevaarlijk en nieuwsgierig nieuw schepsel te maken: de vrouw. Zeus stuurt deze vrouw, genaamd Pandora, met een doos naar de mens en drukte haar op het hart nóóit in de doos te kijken, hoewel hij weet dat zij haar nieuwsgierigheid nooit zal weten te bedwingen. Alle goden hebben onheilspellende gaven in de doos verborgen.
Op aarde wordt Pandora al snel opgenomen door de mannen die onder de indruk zijn van haar schoonheid. De nieuwsgierige Pandora kan zich op een dag inderdaad niet meer inhouden en besluit de bijzondere doos te openen. Uit de doos vliegen alle rampen die de mensheid sinds die tijd teisteren, zoals hongersnood, ziekte, aardbevingen en oorlog. Het onheil verspreidt zich bliksemsnel onder de mensen, die tot die tijd vrij van problemen en ziekten hadden geleefd.
Geschrokken sluit Pandora de doos weer, maar alleen de hoop zit nog in de doos als deze weer gesloten wordt. Het is de enige goede gave die in de doos verborgen was. Volgens een andere lezing moet ook de hoop beschouwd worden als een giftig geschenk.
Zondeval
De mythe van Pandora wordt soms gezien als een post-christelijke beeld van de Bijbelse zondeval. In beide gevallen wordt de nieuwsgierigheid van de vrouw de mensheid noodlottig.
Electra
Het elektracomplex is een psychologische visie op de ontwikkeling tot volwassenheid van meisjes. Het elektracomplex wordt gezien als tegenhanger van het oedipuscomplex bij jongens. De naam is afkomstig uit de Griekse mythologie: Elektra was de dochter van Agamemnon, wiens dood zij probeerde te wreken door haar moeder te vermoorden. Een vaak bestudeerde psychologische context in de geschiedenis van psychotherapie, die van confrontatie/botsing tussen de dochter en de figuur van de moeder staat bekend als “Complex van Electra”, in tegenstelling tot dat van Oedipus, ontwikkeld aan het einde van 1800 door Sigmund Freud.Hoewel de term “Electra-complex” vaak wordt geassocieerd met Sigmund Freud , was het eigenlijk Carl Jung die de term in 1913 bedacht. De term is afgeleid van de Griekse mythe van Electra en haar broer Orestes, die de dood van hun moeder beraamden als wraak voor de moord op hun vader.In de Griekse mythologie zijn er diverse personen die Elektra (Oudgrieks: Ἠλέκτρα) (of Electra) (Barnsteen) worden genoemd. Soms is niet geheel duidelijk of dezelfde persoon bedoeld wordt. Zo is er een Elektra die genoemd wordt als de moeder van de stichter van de stad Troje: Dardanus. Misschien is zij zelf de stichtster van deze stad. Een Elektra wordt genoemd als dochter van de zeegoden Oceanus en Tethys. Als oceanide is ze de partner van Thaumas en de moeder van Iris en de harpijen (harpuiai). Verder is Elektra een Pleiade en één der Danaïden. Bij Euripides, Sophocles en Aischylos is Elektra de dochter van Klytaimnestra en Agamemnon en de zus van Orestes. Zij redt haar broer van hun moorddadige moeder. Bij Euripides trouwt ze met Pylades die een vorm is van Hermes. Zij kregen twee kinderen: Strophios en Medon.

Elektra bij het graf van haar vader Agamemnon, door Frederic Leighton (ca. 1869)
Carl Gustav Jung opperde de naam elektracomplex voor het concept dat Sigmund Freud had beschreven als de “vrouwelijke oedipushouding” van jonge meisjes. Volgens Freud is een meisje oorspronkelijk ook aan haar moeder gebonden. Als ze echter ontdekt dat ze geen penis heeft, wordt ze boos op haar moeder en houdt haar daarvoor verantwoordelijk. Ze richt dan haar aanhankelijkheid op haar vader en fantaseert erover zwanger van hem te worden. Ze gelooft dat deze zwangerschap de ontbrekende penis compenseert (deze jaloezie wordt penisnijd genoemd). Ze meent hierdoor een status gelijk aan die van de vader te krijgen. Freud wees de term ‘elektracomplex’ echter van de hand.
Volgens de Freudiaanse theorie is een belangrijk onderdeel van het ontwikkelingsproces het leren identificeren met de ouder van hetzelfde geslacht. Tijdens de stadia van Freuds theorie van psychoseksuele ontwikkeling is de libidinale energie gericht op verschillende erogene zones van het lichaam van het kind.
Als er iets misgaat tijdens een van deze fasen, kan een fixatie op dat punt in de ontwikkeling optreden. Een fixatie is een aanhoudende focus op een eerder psychoseksueel stadium. Dergelijke fixaties leidden volgens Freud vaak tot angst en speelden een rol bij neurose en onaangepast gedrag op volwassen leeftijd.
Freud beschreef het vrouwelijke Oedipus-houdingscomplex als het verlangen van een dochter naar haar vader en concurrentie met haar moeder. De dochter bezit een onbewust verlangen om haar moeder te vervangen als seksuele partner van haar vader, wat leidt tot een rivaliteit tussen dochter en moeder.
Het Electra-complex wordt verondersteld plaats te vinden tijdens de fallische fase van psychoseksuele ontwikkeling, in de leeftijd van 3 tot 6, gedurende welke tijd dochters meer tijd doorbrengen met hun vaders, flirten en seksueel gedrag beoefenen zonder seksueel contact. Freud gaf wel toe dat hij minder wist over de ontwikkeling van kleine meisjes dan kleine jongens.
Feministen beschouwen deze theorie over het algemeen als seksistisch. Het uitgangspunt dat vrouwen aan penisnijd lijden, wordt door hen toegeschreven aan het victoriaanse idee dat mannelijke geslachtsorganen beter zijn dan vrouwelijke. Anderen menen dat het in die tijd waar was vanwege grotere seksuele privileges voor mannen, maar dat van penisnijd nu geen sprake meer is voor de meeste vrouwen door het succes van de vrouwenbeweging.
De theorie is enige tientallen jaren in zwang geweest, maar wordt niet langer als serieus psychologisch concept gezien, behalve door aanhangers van Freud en Jung.
Egina
Aegina was de dochter van de riviergod Asopus en de nimf Metope. Zeus ontvoerde haar in de vorm van een adelaar en droeg haar helemaal naar Oenone, een eiland in de buurt van Athene. Asopus volgde hen en probeerde zijn dochter terug te halen, maar Zeus weerde hem af met zijn donder.
In Oenone beviel Aegina van Zeus’ zoon genaamd Aeacus, die later koning werd van het eiland, dat de naam van Aegina kreeg.
“maar hij droeg je naar het eiland Oenopia en sliep daar met je, waar je Aeacus, de liefste van alle mensen op aarde, aan de luid donderende vader baarde.”
Pindar, Isthmische 8
Theofaan
Theophane was een buitengewoon mooi meisje en de dochter van Bisaltes . Haar schoonheid was zo beroemd dat vrijers voortdurend om haar hand kwamen vragen.
Poseidon, de oude Griekse oceaangod, nam haar met geweld mee naar het eiland Cruissa, maar zelfs daar bleven de vrijers de vrouw lastigvallen. Poseidon besloot op dat moment om Theophane in een ooi te veranderen en zichzelf in een ram. De rest van de eilandbewoners werden in vee veranderd en de vrijers in wolven. Uit de verbintenis (of verkrachting) van Theophane en Poseidon werd de ram geboren die het legendarische gouden vlies droeg.
Melantho
Er worden in de mythologie twee verhalen van Melantho opgevoerd.
In het eerste verhaal is Melantho een dochter van de legendarische Deucalion en een prinses van Phokis. Poseidon verleidde haar door in een dolfijn te veranderen en haar te verkrachten. . Melantho baarde de oude Griekse god een zoon genaamd Delphos.
Het tweede verhaal gaat over de ontrouwe dienstmaagd Melantho.
Melantho is in dit verhaal de dochter van Dolius, die getrouwd was met een slavin van Sicilië. Net als haar vader en haar broer, Melanthius, is Melantho een bediende in het paleis van koning Odysseus op het eiland Ithaca. Het meisje groeit op tijdens de afwezigheid van Odysseus, die naar de Trojaanse Oorlog was vertrokken, maar na afloop vele jaren later nog steeds niet was teruggekeerd. Melantho veroverde op jonge leeftijd al het hart van Penelope, de vrouw van Odysseus, die haar als een dochter vertroetelde waardoor Melantho meent dat ze zich wel wat vrijpostigheden kan veroorloven. Zo gaat ze een verhouding aan met de vrijer Eurymachus, die naar de hand van Penelope dingt, en deelt regelmatig het bed met hem.
Na tien jaar twijfelen besluit Penelope, onder dwang van de vrijers, om met een van hen te trouwen. Om een keuze te maken uit de vrijers laat ze haar zoon Telemachus bekend maken in het huwelijk te treden met degene die met de oude boog van Odysseus een pijl weet te schieten door de ogen van twaalf achter elkaar opgestelde bijlen. De dienaressen krijgen vervolgens opdracht om de zaal gereed te maken voor de opdracht, en een vuur in de haard te maken. Ze worden daarbij geholpen door een oude bedelaar, die onlangs in het paleis was gearriveerd. Op een gegeven moment zegt die tegen de dienaressen: ‘Meisjes, gaan jullie maar naar je kamer om uit te rusten, dan verzorg ik hier wel het vuur. Ik heb vroeger wel voor zwaardere taken gestaan!’
De meisjes kijken elkaar lachend aan, kan Melantho haar mond niet houden en zegt hatelijk: ‘Ach vreemdeling, je bent niet goed snik. Waarom ga je niet in de varkensstal slapen in plaats van hier onzin te verkopen en ons lastig te vallen. Heeft de wijn je dronken gemaakt, of sla je altijd van die wartaal uit!’ Daarop antwoordde de oude bedelaar met een minachtende blik in zijn ogen: ‘Zeg, stuk onbenul, zal ik Telemachus vertellen wat jij hier zegt, dan maakt hij gehakt van je.’ Vervolgens jaagt hij de meisjes weg, die dachten dat hij het meende, en zich snel naar hun bedden begeven. De volgende ontvangt Penelope de oude bedelaar voor een gesprek om hem te vragen of hij wellicht iets gehoord heeft over Odysseus. Op hem moment dat de bedelaar de ruimte in komt valt Melantho opnieuw tegen hem uit en zegt: ‘Vreemde snoeshaan, loop ons hier toch niet steeds voor de voeten! Lazer op, uilskuiken en maak dat je wegkomt voordat ik een stuk brandend hout tegen je hoofd werp!’
Opnieuw snoert de bedelaar haar de mond en roept: ‘Heksje, waarom toch reageer je zo gebeten op mij? Is het soms omdat ik een bedelaar ben? Ooit was ik ook rijk en gaf altijd iets aan de armen als ze daar behoefte aan hadden. Maar Zeus wilde het kennelijk anders en beroofde me van mijn rijkdommen. Dus kijk jij ook maar uit dat jij je status onder de meisjes verliest, en je meesters boos op je wordt!’ Ook Penelope hoort het gesprek en vaart vervolgens eveneens uit tegen Melantho: ‘Ik heb best in de gaten wat je allemaal uitspookt, brutaal en schaamteloze hondsvot dat je bent. Je weet best dat ik de vreemdeling heb uitgenodigd.’ Geschrokken druipt Melantho daarop af en verlaat de zaal.
Hellanicus is één van de vele vrijers die van het eiland Dulichium naar Ithaca kwam om de mooie Penelope het hof maken. Deze vrijers dachten dat haar man Odysseus was gestorven tijdens de Trojaanse oorlog. Daarom trokken ze in grote aantallen naar het paleis van Penelope en hielden er banketten ten koste van de kuddes van Odysseus.
Onder dwang van de vrijers beloofde Penelope dat ze met één van hen zou trouwen zodra ze klaar was met het lijkkleed voor haar schoonvader Laertes, waaraan ze drie jaar lang weefde. Penelope, die zeer trouw aan haar man was, bedroog echter de vrijers door ’s nachts uit te halen wat ze overdag geweven had, totdat ze betrapt werd.
Daarna, tijdens een van die banketten organiseert Telemachus, de zoon van Penelope en Odysseus, een wedstrijd boogschieten. Hij vertelt daarbij dat diegene die het lukt om de grote boog van Odysseus te spannen en de pijl door de ogen van een aantal achter elkaar opgestelde bijlbladen kan schieten met zijn moeder Penelope mag trouwen.
Alle vrijers wagen een poging maar krijgen het kunststuk niet voor elkaar. Dan pakt een bedelaar de boog en lukt het wel. Het blijkt Odysseus te zijn die onverwachts toch is teruggekeerd. Samen met Telemachus en enkele anderen richt Odysseus daarop een bloedbad aan onder de vrijers en allen, inclusief Hellanicus, sterven.
Hij geeft de meisjes die trouweloos waren geweest opdracht om te helpen de lijken uit de zaal te slepen en het bloed weg te wassen dat overal aan de muren kleefde. Jammerend beginnen Melantho en elf andere meisjes, aan hun taak en worden daarna door Telemachus naar de voorhof gebracht waar ze allen worden gedood. Zo werd de ontrouw van de ondankbare Melantho beloond met het zwaard.
Helle
Helle was een prinses van Athamantia in Boeotië. Haar verhaal was tragisch. Waar het om gaat is dat Helle op een gegeven moment in de Straat van Hellespont (naar haar vernoemd) viel om aan haar stiefmoeder te ontsnappen. Poseidon redde haar en verleidde haar terwijl hij veranderde in een oceaannimf.
Helle, uit Boeotië, is de dochter van koning Athamas en zijn eerste vrouw Nephele en heeft een oudere broer Phrixus. Terwijl Helle en haar broer opgroeien, hertrouwt Athamas met Ino en verstoot Nephele uit zijn huis. Ino, die graag wil dat haar eigen kinderen hun vader later zullen opvolgen beraamd een complot om Helle en Phrixus uit de weg te ruimen. Ze zegt tegen Athamas dat hij zijn zoon Phrixus op het altaar moet offeren om de oogst te redden. Athamas gelooft zijn tweede vrouw en treft voorbereidingen om zijn zoon te offeren.
Vlak voor het moment dat Athamas Phrixus naar het altaar wil brengen komt Nephele naar haar zoon. Ze heeft een Gouden Ram bij zich, die kan vliegen, en smeekt haar zoon te vluchten en zijn zus Helle mee te nemen. Gehoorzaam aan haar bevel klimmen Phrixus en Helle op het dier en vluchten, vliegend door de lucht, richting Klein-Azië. Als ze boven de zee komen die tussen Sigeum en Chersonesus ligt kijkt Helle naar beneden, schrikt van de hoogte, en valt van de Ram naar beneden.
De smak op het water maakt een eind aan het sterfelijke leven van Helle. Vanwege haar tragische val in zee noemden de mensen later dat water de Zee van Helle, beter bekend als de Hellespont. Maar in zee werd Helle opgevangen door Poseidon, die haar onsterfelijk maakte. De zeegod deelde bovendien het bed met Helle waardoor ze moeder werd van de zoon Paeon . Zo leefde Helle als onsterfelijke voort en komt nog eenmaal in actie als de Argonauten naar Colchis vertrekken om daar de gouden vacht van de Ram te veroveren.
Als de Argonauten in haar zee komen, en niet precies weten hoe ze in Colchis moeten komen, verschijnt Helle voor hun aanvoerder Iason. Ze kijkt hem bedroefd aan en zegt met zachte stem: ‘Ook u bent getroffen door hetzelfde lot als ik, en van huis verdreven door een onvriendelijke koning. Om Colchis te bereiken moet u de Botsende Rotsen passeren en een onmetelijke zee oversteken. Ginds is een plek met twee altaren. Offer daar aan mijn broer Phrixus en draag deze woorden aan hem op. Lieve broer, ik zwerf niet rond in de onderwereld, want toen ik viel werd ik gered door de onsterfelijken en ben nu de vrouw van Poseidon.’ Hierna slaakt Helle een stille zucht en verdween weer onder water.
Erigone
Erigone, de dochter van Icarius, de man die de cultus van Dionysus in Athene introduceerde, zou volgens Ovidius door Dionysus zijn verkracht in de vorm van een tros druiven.
Erigone is de dochter van de vrome en rechtvaardige Icarius uit Athene die leefden in de periode dat Dionysus over de wereld zwierf om de wijn te verspreiden. Als de wijngod ook in Athene aankomt, wordt hij gastvrij ontvangen door Erigone en haar vader. Als dank schenkt Dionysus aan Icarius de wijnstok en de druif zodat hij aan de mensen kan laten zien hoe men wijnstokken moet planten en de druiven bewerken om er wijn van te maken.
Omdat Icarius de mensheid graag wilde laten delen in de gunsten van Dionysus laadde hij een wagen vol met wijnzakken en trok daarmee, samen met Erigone en hun hond Maera, door Attica. Als zij bij een paar herders aankomen laat Icarius ook hen genieten van de wijn. De herders drinken echter overmatig van de wijn, zonder dit te mengen met water, en werden dronken. In hun benevelde breinen dachten de herders dat zij vergiftigd waren door Icarius zodat hij hun kudden kon stelen.
Vervolgens slaan ze Icarius met hun stokken dood en laten de volgende ochtend, toen zij weer nuchter waren, het lijk achter onder een boom. Daarna trokken zij verder met hun kuddes. Erigone had van de nachtelijke gebeurtenissen niets gemerkt, en kon Icarius die ochtend niet vinden. Maar dan keert de hond van Icarius , Maera jankend en klagend terug. Het dier trok aan de zoom van haar jurk en leidde Erigone naar de boom waar haar dode vader lag.
Zodra Erigone haar dode vader zag barstte ze in rouwbeklag uit en gaf alle hoop op. Vervolgens deed ze haar gordel af, bond die om haar nek, en hing zich op aan een stevige tak in de boom waar haar vader onder lag. Ook de hond maakt een eind aan zijn leven door in de waterput te springen waar de herders hun vee lieten drinken.
Erigone hing zichzelf op en veranderde in het sterrenbeeld Maagd. De mensen van Attica werden onderworpen aan de pest totdat ze een feest organiseerden ter ere van Erigone en Icarius . De huidige afbeelding laat zien hoe Dionysus Erigone met de wijnstok verstrikte (Ovidius, Metamorphoses 6.125 “Liber ut Erigonen falsa deceperit uva”)
Proserpina/Persephone
Proserpina (in de Griekse mythologie: Persephone), dochter van de godin van de landbouw Ceres (Demeter) en Zeus, wordt geschaakt door de God van de onderwereld Pluto (Griekse mythologie: Hades).

Bron ‘L’enlèvement de Proserpine’ ( De verkrachting van Proserpine ) (circa 1636) door Peter Paul Rubens. Bron: Publiek domein
De beroemde hymne begint dan met het reciteren van Zeus’ overeenkomst met Hades met betrekking tot Persephone. Zeker, het feit dat hij een afwezige vader was, weerhield Zeus er niet van om het huwelijk van zijn dochter – buiten het medeweten van haar of haar moeder Demeter/Ceres- te regelen met zijn broer – Hades, de heer van de onderwereld.Uit boosheid en verdriet dreigt Ceres vervolgens alle oogsten te laten mislukken. Er wordt uiteindelijk een deal gesloten tussen Pluto/Hades en Ceres/Demeter. Proserpina verblijft vier maanden per jaar bij Pluto als zijn koningin van de onderwereld. De rest van het jaar is ze op aarde onder de levende mensen.
Het gevolg was dat op een dag, terwijl Persephone bloemen aan het plukken was met haar vrienden, de aarde openging en Hades, op een door paarden getrokken wagen, met geweld naar buiten stormde en Persephone greep om zijn vrouw voor alle eeuwigheid in de onderwereld te zijn. Persephone gilt en waarschuwt Demeter voor haar gevaar.
Ontroostbaar door het verlies van haar dochter, zwerft Demeter/Ceres over de aarde op zoek naar Persephone. Niemand, god noch sterveling, heeft de moed om haar te vertellen wat er is gebeurd. Ten slotte wordt Demeter , via informatie die is verzameld door de pre-Olympische godin Hecate, op de hoogte gebracht van de verkrachting van Persephone.
Als Demeter ontdekt dat Zeus de verraderlijke overeenkomst met Hades heeft gesloten, trekt hij zich terug uit haar verblijfplaats op de berg Olympus en maakt in plaats daarvan haar thuis in een agrarische gemeenschap bevolkt door stervelingen. Een grote tempel is gebouwd ter ere van Demeter met bijbehorende rituelen om haar geest te verzoenen, maar niets kalmeert de rouwende godin.
Het is op dit punt in het verhaal dat Demeter haar volle kracht realiseert. Om haar dochter uit Hades terug te krijgen, exploiteert ze haar vruchtbaarheidskracht en stopt de seizoenen. Dit verandert de aarde in een dorre woestenij. Met tegenzin om de planeet die hij herdert te zien verwelken, smeekt Zeus Demeter om de aarde weer overvloedig te maken. Maar Demeter zal niet toegeven totdat Persephone is vrijgelaten.
Ten slotte bemiddelt Zeus namens Demeter en beveelt Hades om Persephone terug te brengen naar het aardse domein van haar moeder. Altijd gehoorzaam aan Zeus, houdt Hades zich aan zijn instructies, maar niet totdat hij Persephone verleidt om een granaatappelzaadje te consumeren . Alleen al het eten in de onderwereld bindt Persephone een paar maanden per jaar aan Hades als zijn vrouw.
Het lot van Proserpina is symbolisch gekoppeld aan de seizoenen. Elk voorjaar komt zij tevoorschijn, uit vreugde begint alles op aarde vervolgens te groeien en te bloeien. In de late herfst daalt zij echter weer af in het donkere rijk van haar man, tegelijkertijd sterft het leven op aarde en breekt de winter aan.
Weerspiegeling van het leven voor vrouwen in het oude Griekenland.
Dus hoe klopte deze parabel van de ontvoerde bruid voor vrouwen die in het oude Griekenland woonden?
Levend onder de patriarchale duimen van hun echtgenoot, waren vrouwen eraan gewend om buiten de kring gehouden te worden met betrekking tot het huwelijk van hun dochters. Als zodanig was het niet ongebruikelijk dat een vader met zijn toekomstige schoonzoon onderhandelde over het lot van zijn dochter zonder medeweten of toestemming van zijn vrouw of dochter.
Omdat een meisje vaak uit haar geboortehuis werd weggerukt en gedwongen werd te trouwen met een onbekende man die gemiddeld twee of drie keer ouder was dan zij, kan ontvoering worden gezien als het equivalent van verkrachting. Mannen namen immers jonge meisjes tot hun vrouw, dat wil zeggen de verwekkers van hun zonen.
Bovendien was het huwelijk in het patriarchale oude Griekenland virilocaal. Met andere woorden, de jonge meisjes – van wie de meesten zestien jaar of jonger waren – werden gedwongen in het ouderlijk huis van hun nieuwe echtgenoot te gaan wonen, dat op grote afstand van hun oorspronkelijke huis kon zijn. Dit betekende dat contact met de eigen familieleden na hun huwelijk een zeldzaamheid was.
Op het meest fundamentele niveau is de hymne een verhaal over het verdriet van een moeder om het verlies van haar geliefde dochter. Verteld vanuit het perspectief van de moeder; het is meer het verhaal van Demeter dan dat van Persephone. Demeter is tegelijk machteloos en ontroostbaar en lijkt meer sterfelijk dan goddelijk.
Aanvankelijk is Demeter niet in staat om dingen recht te zetten. Het is dit gevoel van hulpeloosheid dat haar verdriet veroorzaakt over het verlies van Persephone, een weerspiegeling van de angst die sterfelijke moeders moeten hebben gevoeld die elke dag hun dochters door het huwelijk verloren. Maar het is Demeter die iets doet dat nog nooit eerder in de Griekse mythologie is gezien – ze durft de wil van Zeus te trotseren. Bovendien leeft ze niet alleen om het verhaal te vertellen, maar ze wint bijna de strijd.
Verkrachting is hier een katalysator voor latere gebeurtenissen in de verhaalreeks. De verkrachting en ontvoering van Proserpina/Persephone kan worden gezien als cruciaal voor de ontwikkeling van de natuurlijke wereld, omdat het leidde tot de instelling van de seizoenen. Voor deze mythen fungeert verkrachting als een complot dat de families van slachtoffers van verkrachting dwingt om vergelding of compensatie te zoeken, misschien met wisselend succes.
Als model voor Proserpina diende Jane Morris, op wie Rossetti hevig verliefd was. Zij was de vrouw van kunstenaar William Morris. Haar weergeven als Proserpina weerspiegelt op symbolische wijze het verdriet van Rossetti over het feit dat zij maar gedeeltelijk bereikbaar was voor hem. Zij bracht immers onvermijdelijk tijd door met haar man, zoals Proserpina een gedeelte van het jaar in de onderwereld bij Pluto verbleef. Hoe diep het liefdesverdriet zat mag blijken uit het feit dat Rossetti uiteindelijk acht verschillende versies van het schilderij heeft geschilderd.
De verkrachting van de Sabijnse vrouwen
Volgens de traditie, de stad Rome werd gesticht in de 8 ste eeuw voor Christus door Romulus. De Romeinse historicus Livius schreef dat de stad Rome snel sterk groeide en zich kon verdedigen tegen de andere stammen die buiten de stadsgrenzen leefden. Op dat moment werd Rome echter niet van buitenaf, maar van binnenuit bedreigd. De volgelingen van Romulus waren meestal mannen, omdat hij het gepeupel en verschoppelingen van andere steden een toevluchtsoord had gegeven. Terwijl de bevolking van Rome onmiddellijk toenam, was er een tekort aan vrouwen in de nieuwe nederzetting. Als gevolg hiervan leek het erop dat de grootsheid van Rome voorbestemd was om slechts een generatie te blijven bestaan, aangezien deze pioniers geen kinderen wilden hebben om hun erfenis voort te zetten.

Bron De verkrachting van de Sabijnse vrouwen door Pietro da Cortona, 1627-29 Bron: publiek domein
Aanvankelijk probeerden de Romeinen allianties aan te gaan met en vroegen ze het recht om te trouwen van hun buren. De afgezanten die naar de naburige stammen werden gestuurd, faalden echter in hun missie, omdat de buren van Rome niet de moeite namen om haar verzoeken in te willigen. Sommigen waren zelfs bang dat de groeiende macht van Rome een bedreiging voor hen en hun nakomelingen zou worden. Als gevolg hiervan besloot Romulus drastischer maatregelen te nemen om de toekomst van zijn stad veilig te stellen.
Romulus vond de perfecte gelegenheid tijdens de viering van de Consualia. Volgens de oude schrijver Plutarchus werd dit festival door Romulus zelf gesticht. Blijkbaar had Romulus een altaar ontdekt van een god genaamd Consus, verborgen onder de grond. Van deze god werd gezegd dat hij ofwel een god van raad of de ruiter Neptunus was. Om deze ontdekking te vieren, richtte Romulus de Consualia op, een dag van offers, openbare spelen en shows. Toen kondigde hij het feest aan aan de naburige volkeren en velen kwamen naar Rome. Een van de naburige stammen die de Consualia bijwoonden, waren de Sabijnen. Volgens Livius kwam de hele Sabijnse bevolking, inclusief vrouwen en kinderen, naar Rome.
Volgens Plutarchus zou Romulus’ signaal aan de mannen van Rome zijn wanneer hij opstond om zijn mantel op te rapen en over zijn lichaam te werpen. Toen dit signaal werd gezien, moesten de Romeinen op de Sabijnse maagden vallen en ze wegvoeren. Volgens Plutarch werden alleen maagden ontvoerd, met uitzondering van ene Hersilia, die een getrouwde vrouw was. Er werd echter gezegd dat dit een ongeluk was. Volgens sommige historici werd de ontvoering van de Sabijnen niet gepleegd uit lust, maar uit een verlangen om een sterke alliantie met hen te vormen.
In plaats van een alliantie, kwamen de Romeinen echter in een oorlog met de Sabijnen terecht, omdat ze duidelijk verontwaardigd waren dat hun vrouwen met geweld door de Romeinen werden meegenomen. Nadat de bondgenoten van de Sabijnen waren verslagen, vochten de Romeinen zelf tegen de Sabijnen. Tegen die tijd hadden de Sabijnse vrouwen hun rol als echtgenotes van de Romeinen geaccepteerd en waren ze behoorlijk van streek door de oorlog tussen de twee volkeren.
Ten slotte, in een van de veldslagen, stonden de Sabijnse vrouwen tussen het Romeinse en Sabijnse leger, en smeekten hun echtgenoten aan de ene kant en vaders en broers aan de andere kant om te stoppen met vechten. Volgens Livius legden de Sabijnse vrouwen de schuld voor de oorlog bij zichzelf en zeiden dat ze liever zouden sterven dan bloedvergieten te zien aan beide kanten van hun families. Beïnvloed door hun toespraak sloten de Romeinen en Sabijnen een vredesverdrag.
Philomela
Het verhaal van Philomela is een van de meest beruchte verkrachtingsverhalen in de werken van Ovidius, vanwege het aanschouwelijke geweld en de gruwelijke resolutie. Zoals verteld in de Metamorphoses (6.424-674), is Philomela een jong tienermeisje dat door de echtgenoot van haar zus, Tereus, wordt ontvoerd en herhaaldelijk wordt verkracht, en uiteindelijk haar tong uitsnijdt om te voorkomen dat ze hem rapporteert.
Maar door op een weefgetouw een kleed te weven met een voorstelling van wat haar was overkomen en dat bij Procne te laten bezorgen, wist Philomela haar zus toch op de hoogte te stellen. Terwijl ze dit zegt komt er een ander plan in haar hoofd op, en trekt Philomela met zich mee naar haar huis. Daar aangekomen pakt ze haar zoon Itys, en steekt zonder haar blik af te wenden een mes diep in de kleine borst van de jongen, midden in zijn hart. Vervolgens hakt ze zijn hoofd af en snijdt de rest van het lichaam in kleine stukken, die ze in een ketel met kokend water werpt. Procne doodde de kleine Itys, kookte hem en zette hem als maaltijd aan de nietsvermoedende Tereus voor.
Zodra het vlees gaar is roept Procne haar man en zet hem dit als maaltijd voor, die de restanten van zijn zoon naar binnen werkt. Als hij daarna vraagt waar zijn zoon Itys is roept Procne: ‘Haal de jongen naar binnen!’ terwijl er een grimmig leedvermaak over haar gezicht trekt. Dan komt Philomela 1 de kamer in met in haar handen het hoofd van de kleine Itys, dat ze aan de haren omhoog houdt voor de vader. Met een luide kreet herkende Tereus zijn zoon waarna Philomela het hoofd naar hem toe smeet, en er samen met haar zus vandoor gaat. Tereus probeert eerst nog de restanten van zijn zoon uit te braken, maar gaat dan met getrokken zwaard achter de zussen aan met de moordlust in zijn ogen. Hij zal ze echter nooit meer vinden, want de Goden grepen op dat moment in, en veranderden beide meisjes in een vogel.
Maar dankzij de hulp van de goden veranderden zij in twee vogels: Procne werd een zwaluw, Philomela een nachtegaal. Er zijn echter ook versies van het verhaal waarin Procne in een nachtegaal veranderde, en Philomela in een zwaluw. Tereus veranderde in een vechtlustige hop.
Volgens de schrijver Hyginus sloot Tereus Philomela niet op in een boshut, maar gaf hij haar als slavin aan koning Lynceus wiens vrouw Lathusa, bevriend was met Procne. Daar kwam uiteindelijk de waarheid ook aan het licht toen ze op dezelfde wijze haar verkrachting uitbeeldde op een kleed.

Procne en Philomela confronteren Tereus met het hoofd van Itys, schilderij van Rubens uit 1636-38
Verreweg de bekendste weergave van het verhaal is de wrede versie van de Romeinse dichter Ovidius in zijn Metamorphosen (VI,424-674). Maar deze gaat terug op oudere Griekse versies van de mythe. De zusters worden met hun vogelnamen al genoemd door Homerus (Odyssee 19, 518), Hesiodos (Werken en Dagen 674) en Sappho (fragm. 135 Voigt). Het uitvoerigst werd de mythe behandeld in twee kort na elkaar opgevoerde, maar bijna geheel verloren gegane tragedies met de titel Tereus, van Sophocles uit 427 v.Chr. en van Philokles uit 426 v.Chr. Ovidius baseerde zich vooral op de versie van Sophokles. De mythe wordt o.a. ook verteld door de mythografen Apollodorus (3,14,8) en Hyginus (fab. 45). De versie van de laatste wijkt af in details; zo verandert Tereus daar niet in een hop maar in een havik.
Ovidius’ geschriften zijn berucht doorzeefd met verkrachtingsscènes.
Maar het is tijd om te stoppen met te doen alsof deze oude ficties geen invloed hebben op het echte leven. Dezelfde verhaallijnen die in de werken van Ovidius voorkomen, worden nog steeds op scholen onderwezen en gebruikt in films, televisie, boeken en videogames.Mensen accepteren ze als realistisch omdat ze voortdurend worden herhaald en zelden worden ondervraagd. De meeste destructief, deze oude mythen over verkrachting brandstof de moderne verkrachting mythe , een geheel van gemeenschappelijke misvattingen over verkrachting die invloed hebben op hoe real-life overlevenden van seksueel geweld worden behandeld.
Met populaire media die deze giftige verkrachtingsmythen voortdurend versterken, is het cruciaal om ze in twijfel te trekken wanneer ze in de klas verschijnen; anders wordt academische discussie over de verkrachtingsverhalen van Ovidius nog een ander medium van waaruit studenten een scheve perceptie van verkrachting absorberen.
Zelfs als je de Metamorphoses nog nooit hebt gelezen, duikt het verhaal van de vrouw die wreed is verkracht en door de ervaring is getransformeerd in een bloeddorstig monster regelmatig op in modernere verhalen.
Om nog een verkrachtingsverhaal uit de werken van Ovidius ter sprake te brengen, overweeg Lucretia ( Fasti 2.721–846), de paradigmatische goede vrouw die wordt verkracht door een van de vrienden van haar man en vervolgens zelfmoord pleegt omdat ze van mening is dat de seksuele overtreding haar onherstelbaar heeft beschaamd .
Bronnen
https://www.thecollector.com/greek-mythology-rape-transformation/
https://historiek.net/ariadne/269/
https://www.thecollector.com/greek-mythology-stories-transformation/
https://www.verywellmind.com/what-is-the-electra-complex-2795170
https://dionovertoun.com/2021/02/03/melantho/
https://www.ancient-origins.net/news-history/rape-sabine-women-002636
https://thebl.com/culture/the-flood-of-deucalion-and-the-human-race-born-from-stone.html