Is seks met je demente partner strafbaar? In de Amerikaanse staat Iowa moet een man van 78 zich ervoor verantwoorden bij de rechter. De aanklacht is seksueel misbruik, omdat zij wilsonbekwaam zou zijn. Heikel, zeggen specialisten: “Wie kan zeggen of een demente persoon wel of geen seks wil?”
Dementie heeft grote invloed op het leven iemand met dementie en zijn partner. Vaak is er weinig aandacht voor de gevolgen van dementie voor intimiteit en seksualiteit. Dit is wel belangrijk, omdat dementie altijd een duidelijke invloed heeft op de relatie.
De gezonde partner moet zich emotioneel losmaken van de oude persoonlijkheid en een nieuwe relatie aangaan met de persoon met dementie, die deels hetzelfde is als vroeger, maar deels ook ingrijpend verandert..
De gelijkwaardigheid en wederkerigheid in de relatie tussen partners van wie er een lijdt aan dementie raakt verstoord. Dit zijn wezenlijke kenmerken van intimiteit en seksualiteit. Dit raakt dus behoorlijk in het gedrang.
Hoe beleeft de patiënt het dementieproces? Het zelfbeeld van de persoon met dementie verandert. Dit uit zich op lichamelijk, psychisch en sociaal gebied.
Lichamelijk
De gewone dagelijkse handelingen, zoals zichzelf verzorgen, aankleden, wandelen, naar de wc gaan, gaan niet meer zo goed.
Psychisch
De persoon met dementie verliest de greep op de wereld en reageert daar angstig op. Hij heeft faalangst en minderwaardigheidsgevoelens. Deze angst uit zich soms als irritatie, als gelatenheid, of als wantrouwen.
Sociaal
Op sociaal vlak verliest de persoon met dementie zijn rol als gesprekspartner, kameraad en minnaar. Hij kan steeds minder aan sociale eisen voldoen. Soms ervaart de persoon met dementie de partner ook als diegene die zijn leven onder controle houdt en voortdurend de baas over hem speelt. Niet zelden wordt de partner dan ook ‘pap’ of ‘zuster’ genoemd.
Hoe beleeft de gezonde partner dit proces?
Aanvankelijk hekent men de ziekte niet. Afwijzend, koel en egocentrisch gedrag van de persoon met dementie kan dan tot grote spanningen en relatiestoornissen leiden. Soms wordt zelfs een echtscheiding overwogen. Als de diagnose is gesteld, ontstaan vaak schuldgevoelens. “Had ik het maar eerder geweten, dan had ik meer begrip gehad.”
Later komt de zorg voor de persoon met dementie steeds meer voorop te staan.
De partner gaat de patiënt aseksualiseren. “Ik ben zijn vrouw niet meer maar een verzorgster.” De gezonde partner kan geen affectie voor zijn partner met dementie opbrengen. Hij wijst de dementerende partner emotioneel af en laat geen seksuele toenadering toe. Hierdoor kunnen schuldgevoelens ontstaan.
Weerzin
De partner kan niet meer genieten van de seksuele relatie omdat zoveel andere aspecten van de relatie ook drastisch veranderd zijn. De toenemende eenzijdigheid en de last van de zorg kan de liefdesrelatie in de weg staan: “Ik kan mijn man niet en de billen afvegen en met hem vrijen”.
Ook veranderingen in het karakter en onaangenaam gedrag verhogen de weerzin van de gezonde partner. Angst voor overweldiging kan hier een rol bij spelen. De cognitieve achteruitgang in combinatie met de toenemende vergeetachtigheid kan ook zeer frustrerend zijn voor de partner. Soms krijg je te horen: “Wie bent u eigenlijk?”.
Veranderd seksueel gedrag
Dementie kan iemand seksueel veeleisend maken. Er ontstaan pijnlijke situaties als de persoon met dementie eigenlijk niet meer in staat is tot seks, maar dit wel wil. De ziekte kan seksueel ontremd gedrag veroorzaken. Veel partners ervaren dit als uiterst pijnlijk. Het is dan ook belangrijk dat u hier met uw huisarts over praat. Medicijnen (antipsychotica) zijn dan een mogelijkheid.
Soms ontstaat een soort kleefgedrag. De persoon met dementie wil graag vrijen omdat hij zich juist in de seksuele interactie weer de gelijke voelt. Of hij wil seksueel contact om de gezonde partner aan zich te binden.
Behoefte aan intimiteit
Uit gesprekken met mensen blijkt dat ze niet zozeer geslachtsgemeenschap missen maar veel meer het aanraken, de troost, de genegenheid, de kameraadschap. Vaak zien we ook dat partners zich proberen aan te passen aan de veranderde omstandigheden en daarbij met elkaar rekening houden.
De ziekte kan ook een gevoel van saamhorigheid geven. Er is een ander soort ‘houden van’ in de relatie gekomen waarin ‘zorgzaamheid’ centraal staat. Hoewel de gelijkwaardigheid is veranderd, is de relatie heel hecht.
De dementerende partner
Bij dementie kan het seksueel gedrag veranderen. Mogelijke veranderingen bij de dementerende partner zijn:
seksueel passiever of juist actiever worden.
ontremd of eisend gedrag vertonen op seksueel gebied.
anders of niet meer reageren op aanrakingen van de partner.
onbegrepen of verlaten voelen door afwijzingen op het gebied van seks.
minder oog hebben voor de gevoelens en behoeften van de partner.
De gezonde partner
De ervaringen van partners van een dementerende persoon kunnen zeer uiteenlopend zijn. Een aantal voorbeelden:
onwerkelijk vinden om met iemand te vrijen, die een vreemde lijkt.
schuldgevoel, omdat je vrijt met iemand die niet meer weet dat hij/zij je partner is.
verward, afgewezen voelen omdat je partner je niet meer als vrouw/man kent.
missen van de aanrakingen, troost en genegenheid.
seks is fijner geworden, omdat de (dementerende) partner minder geremd is geworden op seksueel gebied.
Elk geval is apart. En vooral: dementie kan seksualiteit op verschillende vlakken beïnvloeden. Afhankelijk van het type dementie en van de patiënt zelf kan er sprake zijn van ontremming. De persoon heeft plots veel meer zin in seks, wat binnen een koppel dat misschien tien jaar geen seks meer had, voor ontreddering bij de gezonde partner kan zorgen. Aan de andere kant zie je dat dementie de seks kan platleggen. Apathie noemen we dat, overremming eigenlijk”
Huwelijkspartners zijn bereid om na goede tijden ook samen door slechte tijden te gaan. Soms als het dementeringsproces wat verder is voortgeschreden en verbaal contact niet meer mogelijk is, blijft de lichaamstaal over. Men kan tot het einde toe genieten van kleine intieme momenten zoals liefkozingen bij het wassen en aankleden. “Praten kan niet meer, maar het doet ons goed om zomaar stil gearmd naast elkaar te liggen.”
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
tot grote spanningen en relatiestoornissen leiden. Soms wordt zelfs een echtscheiding overwogen. Als de diagnose is gesteld, ontstaan vaak schuldgevoelens. “Had ik het maar eerder geweten, dan had ik meer begrip gehad.”
