Mannen zijn daders, vrouwen zijn slachtoffers. In alle discussies over seksuele grensoverschrijding, of het nu gaat om shame sexting of date rape, zien we deze aannames terug. Achter die aannames zit essentialistisch en generalistisch denken: het zit nu eenmaal in de aard van mannen, alle mannen zijn zo.
Dit wordt soms kracht bijgezet met biologische argumenten: de hersenen van mannen zijn anders en daarom doen ze zo. Vooral op de generalisatie is kritiek, maar het essentialisme blijft onbenoemd. Waar feministen steeds vechten tegen essentialistische opvattingen over vrouwen, zijn er sommige die essentialistische opvattingen over mannen wel prima vinden.
Dit gaat voorbij aan het feit dat ook mannen slachtoffer zijn van ongewenst seksueel gedrag en dat ook vrouwen daders zijn. Het bestaan hiervan ontkracht de basale tegenstelling. Het is dan ook zaak om verder te kijken dan biologie en essentialisme te bestrijden.
Als er nog één thema is dat bovenal taboe is om te bespreken is het seksueel misbruik door meisjes en vrouwen. De meesten zullen beweren dat het zelfs onmogelijk is en dat vrouwen altijd slachtoffer en nooit dader kunnen zijn. En in de gevallen waar het ging om misbruik door een vrouw van een man , had deze er wellicht met heel veel plezier mee ingestemd. Het is inderdaad waar dat het grootste aantal gevallen van seksueel misbruik van de kant van mannen komt en dat is nog steeds een spijtige en verschrikkelijke vaststelling. In heel wat landen worden dagelijks vrouwen tegen hun wil seksueel misbruikt en mishandeld en gedwongen tot de meest weerzinwekkende vormen van seks.
Mannen zijn wat dat betreft potentaten die alleen maar uit zijn op seks en gaan daarbij wetende dat ze fysiek of materieel sterker zijn, vaak geweld niet schuwen. Als er hierna toch een taboe-onderwerp besproken wordt , willen we zeker nooit minimaliseren dat vrouwen inderdaad de grootste groep slachtoffers zijn en dat het aantal vrouwelijke misbruikers wellicht relatief klein zal zijn in vergelijking met het aantal mannelijke daders.
Maar er de ogen voor sluiten zou ook niet getuigen van enig wetenschappelijke en sociologisch inzicht. ‘Daders van seksueel misbruik zijn niet alleen mannen, het stereotype, maar het is slechts de halve waarheid’ was de openingszin van de VRT Eén Koppen XL uitzending van 17/09/2013. Het is een kwestie die onderschat wordt, zeggen therapeuten, omdat we het niet weten of niet willen zien. Slachtoffers komen er maar heel zelden mee naar buiten.
Empirische studies naar volwassen vrouwelijke zedendelinquenten zijn schaars, schrijft Hendriks (2004) in zijn overzichtsartikel in het Tijdschrift voor Seksuologie. Hij verwijst naar diverse auteurs maar merkt op dat er amper onderzoek naar werd gedaan naar voorkomen en beweegredenen. Alle studiewerk concentreert zich altijd op seksueel misbruik door mannen. Vrouwelijke zedendelinquenten en in het bijzonder meisjes die zedendelicten plegen vormen een groep die in veel criminologisch onderzoek wordt overgeslagen. Natuurlijk wordt minder vaak bij forensische instellingen een meisje aangemeld dat als dader bij een zedendelict betrokken is geweest.
Een eerste oorzaak daarvan is het feit dat vrouwen en meisjes die zedendelicten plegen kwantitatief een (erg) kleine groep vormen. Ten tweede wordt vaak gemeld dat de problematiek bij en achtergrond van deze meisjes waarschijnlijk heel anders zijn dan van jongens die zedendelicten plegen. Van alle typen (jeugdige) zedendelinquenten is naar de vrouwelijke daders tot nu toe de minste aandacht uitgegaan. Met de diagnostiek en behandeling van deze meisjes werd ook nauwelijks ervaring opgebouwd. Meisjes die zedendelicten plegen, vormen daardoor een vrijwel onbekende groep.
Maar het gaat niet enkel om fysiek misbruik, ook seksuele intimidatie kan misbruik zijn.
In Amerika werd juni 2014 een nationale studie vrijgegeven van de organisatie Stop Street Harassment en marketingorganisatie GFK. Uniek aan de studie was dat ook mannen betrokken werden in de studie rond ongewenste intimiteiten en lastiggevallen worden op straat.Het onderzoek werd afgenomen bij 2.000 mensen van alle staten van Amerika en bij tien specifieke groepen die vaak gemarginaliseerd worden, zoals inheemse Amerikanen in South Dakota en homo- en biseksuele mannen en transgenders in Washington.
Uit de studie blijkt dat 65% van alle vrouwen wel eens lastiggevallen werd, maar ook 25% van de ondervraagde mannen zei dat ze al eens lastig zijn gevallen. Meer dan de helft van de vrouwen zei dat ze al eens verbaal was aangevallen, 41% ondervond ook al fysieke agressie. 23% gaf aan dat ze al eens ongewenst werd aangeraakt, 20% werd al eens gevolgd, 14% kwam al een potloodventer tegen en 9% werd geforceerd om iets seksueel te doen. Bij mannen is dat allemaal veel minder frequent. 18% heeft al verbale agressie meegemaakt, 16% kreeg al te maken met fysieke agressie. 8% werd ongewenst aangeraakt, 7% werd gevolgd, 5% werd geconfronteerd met een potloodventer en 2% werd geforceerd om iets seksueel te doen. Vrouwen geven ook aan dat ze vaker lastig gevallen werden en dat ze er rekening mee houden wanneer ze hun route bepalen.
Bij vrouwen was dit meestal in de vorm van ongewenste seksuele opmerking zoals ‘Hey Baby’ of ‘Mmm sexy’. Bij mannen komt dit minder voor. Mannen worden blijkbaar het meeste geconfronteerd met homofobe opmerkingen. Transgender, homo- en biseksuele mannen worden ook veel vaker lastiggevallen dan hetero’s en maken het blijkbaar ook op regelmatigere basis mee. Het grootste deel van de heteromannen die aangaven dat ze al eens lastiggevallen werden, zeiden dat dit slechts éénmaal gebeurd was. Mannen worden meestal lastiggevallen als ze geen typisch ‘mannelijk gedrag’ vertonen. In een focus groep moet homo- en biseksuelen werd gezegd dat ze werden lastiggevallen omdat ze handen vasthielden met een andere man, omdat ze ‘vrouwelijke’ accessoires droegen of omdat ze te kleurrijk gekleed waren. Een iemand werd zelfs bedreigd omdat hij met een roze paraplu rondliep.
Chantage en bedreigingen blijken de meest gebruikte methodes door vrouwen om seks af te dwingen met een man. Dat zegt een Britse studie waarin onderzoekers mannen die “verplicht werden om een vrouw te penetreren”, ondervroegen. Opvallend: de term ‘verkrachting’ wordt niet gebruikt, omdat je volgens het strafwetboek in Groot-Brittannië enkel verkracht kunt worden als je zelf gepenetreerd wordt. Net zoals in België trouwens. En daar wringt het schoentje.
154 mannen deden mee aan het onderzoek. Dat getal lijkt laag, maar het is enorm moeilijk om mannen te vinden die ervoor durven uit te komen dat ze door een vrouw gedwongen werden tot seks. Het blijkt nog steeds taboe: 80% van de deelnemers heeft immers nooit aan familie of vrienden verteld wat er gebeurd is. Slechts twee mannen in het onderzoek zijn naar de politie gestapt, maar het kwam nooit tot een rechtszaak.
In het Verenigd Koninkrijk zouden één op de 21 mannen hebben aangegeven dat ze ooit in hun leven verplicht werden om iemand te penetreren. 79% van de daders zouden vrouwen zijn.
Het grootste deel van de slachtoffers werd niet bedreigd door fysiek geweld, maar wel door mentaal geweld of manipulatie. 14% van de mannen werd wél gedwongen door fysiek geweld. Lees: tegen de grond gewerkt door de vrouw of bedreigd met een wapen.
Meer dan een vijfde van de ondervraagde mannen gaf aan dat bedreigingen en blackmail (of afpersing) het meest gebruikt werden om seks af te dwingen. 22% van de vrouwen dreigde ermee leugens te vertellen of de relatie te beëindigen of schermde met psychologische mishandeling.
“Het is gemakkelijk om te vergeten dat een erectie voor een man gewoon een fysieke reactie is”, zegt onderzoeker Siobhan Weare aan iNews. “Het betekent niet dat de man ervan geniet, of zelfs nog maar de toestemming geeft. Hoewel men ervan uitgaat dat een man enkel een erectie kan onderhouden wanneer hij seksueel opgewonden is, is het al gedocumenteerd dat mannen ook erecties kunnen hebben in stressvolle en gewelddadige omstandigheden.”
Perceptie van schade
In een recent artikel [abstract] onderzoekt communicatiewetenschapper Tara Emmers-Sommer de perceptie van de schade van seksuele agressie. Ze kijkt daarbij naar genderverschillen in dader: vinden mensen seksuele agressie erger als mannen de dader zijn dan wanneer vrouwen de dader zijn?
Haar theoretisch kader wordt gevormd door seksuele scripttheorie: dit zijn – kort gezegd – scenario’s voor acceptabel en stereotiep seksueel gedrag. We leren hoe we ons seksueel moeten gedragen door seksuele scripts uit de media, persoonlijke overwegingen en contact met anderen. Zo is het in de VS, waar Emmers-Sommer zich op richt, gebruikelijk dat de man het eten betaalt bij een date en dat de man seks initieert. Dat is een voorbeeld van een seksueel script.
Emmers-Sommer legde verschillende seksuele scenario’s voor aan 777 Amerikaanse bachelorstudenten, waarvan 342 mannen, 375 vrouwen en 60 respondenten die hun gender niet noemden. Het artikel geeft niet weer hoe hoog het percentage hetero’s was. In deze scenario’s werd een situatie beschreven waarin een heteroman (‘Michael’) en heterovrouw (‘Emily’) daten en waarin er sprake is van grensoverschrijding: er wordt gezoend, dan geeft iemand aan geen seks te willen, waarop de ander dat toch doet. In de scenario’s varieerde het geslacht van de dader. Daarnaast werd er gevarieerd met wel of niet seks willen: in sommige scenario’s wilde het slachtoffer wel, maar gaf geen consent.
Resultaten
De respondenten vonden de psychologische schade voor het slachtoffer het allerergst wanneer de man dader is. Dat geldt ook wanneer de man dader is en de vrouw wel wilde, maar geen toestemming gaf. Ze vonden de schade minder erg wanneer de vrouw dader is, en het minst erg is wanneer de vrouw dader is en de man wel wilde maar geen toestemming gaf.
De respondenten werd ook gevraagd in te schatten hoezeer zij vonden dat het slachtoffer seks wilde. Bij het scenario waar Michael de dader was en Emily geen toestemming gaf, was deze inschatting het laagst: Emily wilde geen seks. Maar bij het scenario waar Michael slachtoffer was, geen seks wilde en geen toestemming gaf is die inschatting significant anders: de respondenten dachten hier vaker dat Michael toch wel wilde. Zelfs in de scenario’s waarin expliciet stond dat Michael geen consent gaf, vond iets minder dan de helft van de respondenten dat Michael wél toestemming had gegeven. Misschien wel het meest opmerkelijk: de respondenten vonden het scenario waarin Emily wel seks wilde maar geen toestemming gaf meer schadelijk dan het scenario waarin Michael niet wilde en dat aangaf.
Implicaties
Deze respondenten vinden het dus minder erg (in de zin van: perceptie van psychologische schade voor het slachtoffer) wanneer de man het slachtoffer is van ongewenste seks, zelfs als hij expliciet heeft aangegeven geen seks te willen. De resultaten laten dus genderverschillen zien in hoe over daders gedacht wordt: als een vrouw dader is vinden de respondenten dat minder erg dan wanneer een man dader is. Ze nemen non-consent van mannen niet serieus. ‘Nee betekent nee’ geldt dan alleen voor vrouwen. Dit sluit aan bij de geldende seksuele scripts: vrouwen worden daarin niet gezien als daders, en mannen die seks ‘krijgen’ terwijl ze dat niet willen worden gezien als geluksvogels in plaats van slachtoffers.
Volgens Emmers-Sommer zijn haar resultaten van belang voor het rechtssysteem. In de VS, met haar juryrechtspraak, zal een man sneller voor aanranding of verkrachting worden veroordeeld dan een vrouw.
Het gaat hier om een relatief kleine studie onder bachelorstudenten en we moeten dus voorzichtig zijn met generaliseren, maar de resultaten zijn belangrijk voor bovengenoemde discussies. Er is de laatste tijd weer meer aandacht voor seksueel geweld,maar de rol die gender daarin speelt blijft onbenoemd. Het wordt tijd dat we dat wel doen. Te stellen dat het voor een man minder erg is om verkracht te worden door een vrouw is seksistisch, kwetsend en bovenal onjuist.
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
