Volgens een bericht in Het Belang van Limburg (08/01/2022) worden in een op de vier basisscholen in Nederland naaktbeelden van leerlingen verspreid, wijst onderzoek uit. In Vlaanderen zou tien procent van de leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar al een sexy selfie hebben gedeeld. Een op de vier basisscholen heeft te maken met het ongewenst verspreiden van digitale naaktfoto’s van leerlingen. Dat blijkt uit onderzoek van het journalistieke platform Pointer en Duo Onderwijsonderzoek & Advies
In het Nederlandse tv-programma Pointer (KRO/NCRV 09/01/2022) ging het over ‘online shaming’, het fenomeen waarbij naaktfoto’s of -filmpjes ongewenst digitaal worden verspreid via platformen als WhatsApp, Instagram en TikTok. De onderzoekers enquêteerden meer dan vierhonderd leraren van groepen 7 en 8 (het vijfde en zesde leerjaar bij ons, met kinderen tussen tien en twaalf jaar). Bijna een op de vier ondervraagde leraren zei dat ze de afgelopen jaren zijn geconfronteerd met shaming-incidenten op hun school.
Sommige kinderen hadden zich ontkleed en deelden foto’s daarvan met leeftijdsgenootjes. Andere kinderen werden stiekem gefilmd. “Er waren foto’s gemaakt tijdens het douchen na de gymles en die gingen rond”, getuigt een leerkracht van een Rotterdamse basisschool. Volgens de Nederlandse leraren is het aantal incidenten de afgelopen vijf jaar toegenomen.
In 24 procent van de gevallen komen leerlingen uit groep 7 en 8 al (meermaals) in aanraking met ongewenste naaktfoto’s of video’s, via bijvoorbeeld Whatsapp, Instagram of TikTok, blijkt uit de ingevulde vragenlijst. “Er waren foto’s gemaakt tijdens het douchen na de gymles die later rondgingen,” vertelt een leerkracht van een Rotterdamse basisschool. Het aantal incidenten is de afgelopen vijf jaar ook verergerd.
In het voortgezet onderwijs komt deze vorm van onlineshaming vaker voor. Negen van de tien ondervraagde zorgcoördinatoren melden dat het speelt op hun school. “Het is een maatschappelijk probleem dat standaard moet worden opgenomen in het lessenpakket. Dit zou vanuit Den Haag geregeld moeten worden,” zegt een zorgcoördinator.
De meeste zorgcoördinatoren en leerkrachten van groep 7 en 8 geven aan dat ze incidenten als zorgelijk of zeer zorgelijk ervaren. In totaal vulden 595 docenten de vragenlijst in, waarvan 410 leerkrachten uit groep 7 en 8 van de basisschool en 185 zorgcoördinatoren uit het voortgezet onderwijs.
Foto van Amanda Vick
Hoewel de meeste leerkrachten en zorgcoördinatoren zeggen dat hun school er weleens aandacht aan besteedt, bijvoorbeeld via een gastles of theatervoorstelling, zijn scholen nu niet wettelijk verplicht om het op te nemen in de lesstof. Dat wil het kabinet veranderen.
Om leerlingen goed te kunnen helpen, geven leerkrachten en zorgcoördinatoren aan met name behoefte te hebben aan geschikt lesmateriaal en meer kennis. “Het is echt belangrijk dat hier aandacht aan besteed wordt,” reageert demissionair onderwijsminister Arie Slob. “Alles moet er nu op gericht zijn om in de volgende kabinetsperiode, en wat mij betreft zo snel mogelijk, dit af te ronden en wettelijk te verankeren.”
Ook kinderen sturen al eens een sexy foto”, luidt het bij Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. Onderzoek toont dat tien procent van het vijfde en zesde leerjaar al ooit een sexy foto van zichzelf deelde, meestal maar één keer. Dat betekent niet per se dat het om naaktfoto’s gaat. Slechts een kleine minderheid zegt regelmatig een pikante selfie te delen.
18 procent van de kinderen ontving al een sexy foto. Een seksueel getinte foto krijgen vinden heel weinig kinderen leuk maar als het gebeurt, spreken ze er zelden iemand over aan.
Meisjes doen meer aan sexting
Meisjes geven iets vaker aan dat ze seksueel getinte berichtjes en foto’s sturen (3,7%) dan jongens (3,2%). Daarnaast komt sexting bij leerlingen in de bovenbouw vaker voor dan in de onderbouw: 1 op de 20 leerlingen in de vierde klas doet aan sexting, ten opzichte van 1 op de 50 tweedeklassers.
Per opleidingsniveau zijn er bovendien verschillen te zien in hoe vaak er aan sexting wordt gedaan. Op het vmbo stuurt 4,4% van de leerlingen zulke berichtjes, terwijl op de havo 3,2% van de leerlingen het doet en op het vwo slechts 2%.
Simone Belt, woordvoerder bij Helpwanted.nl, vertelt dat er enkele opmerkelijke trends waarneembaar zijn sinds de aanvang van de Covid-19 pandemie.
Een enquête van Helpwanted.nl onder ruim 1100 jongeren in december 2020 toont aan dat jongeren tijdens de covid crisis zelfs iets minder aan sexting zijn gaan doen dan vóór de pandemie. Onafhankelijk onderzoek door Kenniscentrum Rutgers bevestigt dit beeld.
Belt: “Sexting is voor jongeren veelal een verlengde van offline contact. Als het offline contact terugloopt, zoals tijdens een lockdown, dan loopt dus ook het sextingcontact terug.”
Foto van Andrew Kondrakov
De waargenomen afname van sexting onder jongeren is mogelijk zorgwekkend, omdat sexting voor veel jongeren deel uitmaakt van een gezonde seksuele ontwikkeling. De covidpandemie en bijbehorende maatregelen belemmeren jongeren mogelijk in hun zoektocht naar zichzelf en het exploreren van hun interpersoonlijke relaties en seksualiteit.
Belt vertelt ook dat tijdens de eerste lockdown in april/mei 2020, het aantal meldingen van online seksueel misbruik dat Helpwanted.nl ontving verdubbelde, van 400 naar ruim 800 meldingen per maand. Na de eerste lockdown liep dit aantal weer terug.
Dit komt volgens Belt echter niet per definitie doordat het aantal incidenten van online misbruik is toegenomen in deze eerste lockdownperiode. Het lijkt erop dat jongeren door de stricte coronamaatregelen minder mogelijkheden hadden om met anderen over hun problemen te praten. Hun hele sociale leven stond ineens op zijn kop. Ook jongeren die vóór de covidcrisis al met grooming of seksueel misbruik te maken hadden gehad, trokken tijdens de lockdown pas aan de bel. Voorheen vonden ze afleiding in school, werk en contact met leeftijdsgenoten, en plots hadden ze door de lockdown volop tijd om te piekeren over hetgeen hen was overkomen. Deze jongeren hadden hier dermate veel last van dat ze bij Helpwanted.nl en soortgelijke organisaties aanklopten.
De risico’s van sexting
Het sturen van een seksueel getint bericht is niet per definitie schadelijk, maar zeker het sturen van expliciet beeldmateriaal kan significante gevolgen hebben. Ook wanneer een tiener iemand vertrouwt, kan zo’n foto alsnog in verkeerde handen vallen.
Veruit het grootste risico van sexting is dan ook dat een naaktfoto of -video publiekelijk wordt gemaakt of wordt doorgestuurd naar klasgenoten. Dit kan op zichzelf weer leiden tot bijvoorbeeld pesten, eenzaamheid, een slechter zelfbeeld of zelfs mentale problemen.
In Vlaanderen
“Uit het Apestaartjaren-onderzoek, een tweejaarlijkse peiling naar de digitale leefwereld van Vlaamse kinderen tussen zes en achttien jaar, blijkt dat de helft van de negenjarigen al een smartphone heeft. Dat is een vervroeging vergeleken met een paar jaar geleden”, zegt Wannes Magits van Sensoa. “Foto’s delen en ontvangen hoort er dan bij. Nederlands onderzoek bij negen- tot twaalfjarigen stelt dat ze naaktbeelden dikwijls via de smartphone van vrienden te zien krijgen.”
Het vrijwillig maken en delen van seksueel getinte foto’s kan onderdeel zijn van een gezonde seksuele ontwikkeling bij jongeren. Maar er zijn ook risico’s. Wat als jouw (naakt-) foto ongevraagd wordt gedeeld op sociale media met als doel je aan de schandpaal te nagelen?
Praten over seksualiteit en (online) seksueel misbruik is een taboe in deze vaak islamitische of Hindoestaanse gezinnen, vertelt Bakker. Ouders weten niet hoe ze hier mee om moeten gaan. Deze zomer maakte KIS daarom een nieuwe ‘toolkit’ voor hulpverleners om ouders met een multiculturele achtergrond beter te ondersteunen.
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
