In sommige gezinnen loopt het mis: de ene partner terroriseert de andere. Politie, justitie en hulpverlening zoeken mee naar oplossingen. Drie experten delen inzichten om dit geweld te doorbreken en de weg naar herstel in te slaan.
In België worden jaarlijks ongeveer 40.000 aangiftes van partnergeweld geregistreerd. Een cijfer dat, ondanks alle beleidsinitiatieven, al tien jaar hetzelfde blijft. Het grootste deel van de aangiftes betreft fysiek en psychisch geweld. Een kleine minderheid gaat over seksueel geweld en uitbuiting.
Die aangiftecijfers zijn slechts het topje van de ijsberg. Niet elk slachtoffer stapt naar de politie. Het laatste onderzoek naar de reële omvang van partnergeweld dateert van 2010. Daarin werd een ruime definitie gehanteerd en dat blijkt ook uit het hoge cijfer: in deze studie gaf 12,5 procent van de bevraagden aan in het afgelopen jaar minstens één keer het slachtoffer geweest te zijn van partnergeweld.
In 2018 peilde ook de Gezondheidsenquête naar partnergeweld. Dat onderzoek besluit dat dat jaar in België 0,6 procent van de volwassenen in de afgelopen twaalf maanden het slachtoffer was van partnergeweld.
Tijdens de coronapandemie, waarin meer stress werd gerapporteerd, nam dit aantal toe. Hulplijn 1712 kreeg 8.059 oproepen over huiselijk geweld, waarvan ruim 85 procent over partnergeweld.
Situationeel partnergeweld
Elk partnergeweld is anders. Onderzoekers en terreinwerkers maken het onderscheid tussen situationeel partnergeweld en intieme terreur.
Bij situationeel geweld vloeit het geweld voort uit verstoorde interacties tussen de partners. Slechte communicatie, verschillende verwachtingspatronen of persoonlijke eigenschappen liggen aan de basis van het geweld. Triggers zoals stress door problemen op het werk of vrijheidsbeperkende coronamaatregelen, verhogen het risico.
Door het complexe verloop van ontspoorde interacties is het bij deze geweldsvorm vaak moeilijk om een scherp onderscheid te maken tussen dader en slachtoffer. In de meeste gevallen gaat het om wederzijds partnergeweld. Mits het stellen van de juiste vragen, kan het geweld met de nodige ondersteuning meestal geduid en afgeremd worden.
Intieme terreur
Bij intieme terreur gaat het geweld uit van één persoon die systematisch geweld pleegt ten aanzien van de (ex-)partner. Is er toch wederzijds geweld, dan ontstaat dat meestal uit verdediging.
Ondanks het feit dat intieme terreur een grote impact heeft op gezinsleden, blijven kennis en cijfers daarover beperkt.Johnson, M.P. and Leone, J.M. (2005), ‘The Differential Effects of Intimate Terrorism and Situational Couple Violence: Findings From the National Violence Against Women Survey’, Journal of Family Issues, 26(3), 322-349; Le Compte, T. en Groenen, A. (2020), Als liefde overleven wordt. De vele gezichten van partnergeweld, Antwerpen, Pelckmans.
Bij intieme terreur ondermijnt de pleger het slachtoffer doelbewust en vernietigt stap voor stap diens identiteit. Typische gedragingen zijn: bedreigen, isoleren, economisch onderdrukken, vernederen, domineren, dwangmatig controleren en op termijn ernstig fysiek geweld plegen. Vaak zijn kinderen getuigen en medeslachtoffers. De aanleiding van de geweldsescalatie is meestal onduidelijk en het geweld stopt niet bij het verlaten van de partner.
In dit onderzoek waren alle slachtoffers van deze geweldsvorm vrouwen. Zij weten lange tijd niet wat er gebeurt, gaan hierdoor geen hulp zoeken en blijven dus onzichtbaar.
Richtlijnen voor professionals
Grip krijgen op intieme terreur is moeilijk. Toch kunnen professionals hun advies en hulp aan slachtoffers versterken door rekening te houden met enkele inzichten.Meer uitgebreide toelichting en verantwoording in het boek: Le Compte, T. en Groenen, A. (2020), Als liefde overleven wordt. De vele gezichten van partnergeweld, Antwerpen, Pelckmans.Die gelden zowel voor de verontruste huisarts als voor de magistraat die een juridische maatregel oplegt.
Een succesvolle interventie start met een helder zicht op de mechanismen en de gevolgen van intieme terreur. Dat is nodig om je voelsprieten in elke situatie te kunnen uitsteken, een helpende hand aan te reiken, een luisterend oor te bieden en op het juiste moment de link naar hulplijnen te bezorgen. Tijd maken voor een goede analyse van dit probleem is dus een must.
Focus op veiligheid
Voor alle situaties van partnergeweld geldt: als de veiligheid van gezinsleden bedreigd is, moet die eerst opnieuw gegarandeerd worden. Het creëren van stabiele veiligheid is een cruciale voorwaarde om volgende stappen te kunnen zetten.
Bij intieme terreur is het belangrijk om die focus op veiligheid lang aan te houden. Zolang de pleger geen inzicht heeft in zijn gedrag, heeft het weinig zin om te wijzen op onverantwoordelijk gedrag.
In dit traject van wikken en wegen zijn verschillende diensten actief. Family Justice Centra detecteren de dossiers met hoog risico. Multidisciplinair overleg stippelt een gedetailleerd veiligheidsplan uit en zet voor elke betrokkene een interventie op. Voor de meest complexe situaties is er een ketenaanpak zoals CO3. En ook het parket ontwikkelt een eigen beleidskader waarbij onder andere verwezen wordt naar risicotaxatie.be voor afweging en opvolging.
Deze website bevat info die mogelijks niet geschikt is voor kinderen. U bevestigt minstens 16 jaar te zijn. Deze website gebruikt cookies. U gaat daarmee akkoord.
